Het motto betekent ‘bolwerk van de vrijheid’, en daarom pleitte de rector magnificus voor de universiteit als vrijplaats voor het debat met andersdenkenden.
De vraag of hij als rector niet iets moet doen aan activistische hoogleraren is de aanleiding voor deze toespraak.
Stolker vindt van niet: ‘De universiteit moet kiezen voor radicale vrijheid van meningsuiting en bereid zijn om het debat te voeren’, stelt hij.
Het zijn van een gemeenschap is volgens hem nodig voor het open debat omdat juist daar die radicale vrijheid van meningsuiting mogelijk is. Er zijn wel gevaren: mainstream-denken en ‘het zoeken naar klonen van jezelf’: mensen benoemen die op jou lijken.
Sinds haar oprichting heeft de universiteit altijd de diversiteit opgezocht, vertelt Stolker. ‘De diversiteit van meningen is de kern van het benoemingenbeleid geweest,’ zegt hij. ‘De strijd tussen Arminius en Gomarus (over de vraag of al vastligt wie er in de hemel komt, of dat mensen daar invloed op hebben door hun vrije keuze om te geloven, red.) zou de stad verdelen – er moesten in Leiden zelfs schuttingen gebouwd worden om de voor- en tegenstanders uit elkaar te houden – maar het was een bewuste keuze van de curatoren van de Universiteit Leiden. Dat deden ze om te garanderen dat het debat ook echt keihard gevoerd werd; anders kom je als universiteit niet verder. In de tweede plaats vormen die debatten een soort bliksemgeleider waar de bliksem van de discussie weliswaar inslaat, maar tegelijkertijd onder controle kan worden gebracht. Het was ook een goede manier om de universiteit in het maatschappelijke debat een rol te laten spelen.’
Die traditie moeten we koesteren, aldus Stolker. ‘Universiteiten moeten er juist zijn voor het nieuwe, de provocatie, de verwarring, onorthodoxie. Laat de bliksem maar inslaan, maar zorg dat we in het debat van de universiteit verder komen.’
Tijdens de viering gaf Bernet Elzinga, hoogleraar psychopathologie, een oratie over stress: 74,8 procent van de studenten was in 2017 hoog tot zeer hoog emotioneel uitgeput, vertelde ze.
Dat komt door onzekerheid en afwijzing, kritiek en buitensluiting, vooral in de jeugd, en kan voorkomen worden door zelf controle te krijgen en gewaardeerd en gesteund te worden: de aanwezigheid van een goede vriend kan stress met de helft verminderen.
‘Geef verantwoordelijkheid in plaats van regels. Stimuleer samenwerking. Spreek uw waardering uit’, raadde ze de universiteit aan.
Ook Thomas Hankemeier, hoogleraar Analytische biowetenschappen, gaf een oratie, over metabolomics. Dat is een techniek om metabolieten, kleine chemische stoffen zoals glucose, adrenaline, vetzuren en vetten, te meten.
Binnen afzienbare tijd kan misschien voorkomen worden dat iemand ziek wordt door te letten op een verandering in zijn of haar metabole profiel, en kan in ieder geval vroegtijdig ingegrepen worden, vertelde de hoogleraar.
Aan Adrienne Héritier, professor Emerita Politieke Wetenschappen, kreeg een eredoctoraat voor haar baanbrekende werk op het gebied van multilevel governance, besluitvorming en institutionele theorie op Europees niveau. DT