Een korte check op de Studiegids-site: van de 4618 vakken die de universiteit aanbiedt, hebben er 2754 Engels als onderwijstaal. Bijna zestig procent. Een stuk meer dan de 1671 vakken die in het Nederlands worden gegeven (36 procent). De overige vier procent bestaan uit vakken in het Spaans, Frans, Duits, Italiaans, Chinees, Japans, en Portugees.
Tachtig procent van de 273 aangeboden masteropleidingen- en specialisaties zijn volledig Engels, dus het leeuwendeel van de Engelse vakken wordt daar gegeven. Maar op bachelorniveau rukt het Engels ook op: er zijn dit jaar vijf Engelstalige trajecten gestart. Dat brengt het totaal nu op 11 van de 59 opleidingen – bijna een verdubbeling.
Even opsommen. Het bachelortraject Internationale Betrekkingen en Organisaties (IBO) van politicologie, vertrok uit Leiden en werd International Relations and Organizations (IRO) in Den Haag. Daar begon dit jaar ook de bachelor Security Studies. In Leiden kreeg Geesteswetenschappen een Engelstalige track van kunstgeschiedenis: Arts, Media and Society. Daarnaast startte ook de Engelstalige versie van filosofie, genaamd Philosophy: Global and Comparative Perspectives. En bij de faculteit Archeologie kiezen studenten in het eerste jaar of ze in het Nederlands of Engels onderwijs krijgen.
Er komt nog meer aan. Archeologie start volgend jaar met de nieuwe opleiding Heritage and Society. En het bestuur van culturele antropologie en ontwikkelingssociologie werkt aan plannen om een Engelstalige variant aan te kunnen bieden. Al blijft het wel mogelijk om Nederlands onderwijs te volgen, meldt opleidingsdirecteur Jan Jansen: ‘We werken aan een mixed mode-variant met ook heel veel ruimte voor Nederlandstalige studenten.’ Eerstejaars kunnen kiezen voor werkgroepen en tentamens in het Nederlands en later ook hun scriptie in het Nederlands schrijven. De plannen worden binnenkort voorgelegd aan het faculteitsbestuur.
Overlevingsstrategie
Kortom, de internationalisering voltrekt zich in rap tempo. ‘De Universiteit Leiden bereidt zich voor op een verdere groei van internationale studenten’, staat in de onderwijsvisie. ‘Steeds meer studenten zoeken een opleiding in het buitenland en velen van hen hebben hun zinnen gezet op één van de top-100-universiteiten.’
‘Heel eerlijk: het is een overlevingsstrategie’, zegt Marion Boerse, opleidingsdirecteur van kunstgeschiedenis. ‘De bekostiging van universiteiten is gebaseerd op groei, maar ook aan groei zit grenzen. Om het hoofd boven water te houden, red je het niet met Nederlandse studenten. Er zijn inhoudelijke overwegingen voor het opstarten van onze Engelstalige opleiding, maar het heeft ook met verdienmodellen te maken.’ Dat staat soms ‘haaks op wat er op de werkvloer gebeurt’, zegt ze, ‘maar het is toch je baan. Je wilt niet dat je op den duur dertig procent van je personeel moet ontslaan.’
Bij het opstarten kwamen ‘behoorlijk wat kinderziektes’ kijken, maar de opleiding trok in het eerste jaar wel 45 nieuwe studenten. ‘We zitten dus op meer dan tachtig, wat ons nu marktleider maakt. We zijn de UvA voorbij.’
Maar over sommige dingen is ‘onvoldoende nagedacht’. ‘Wat hiervoor vanzelfsprekend was, gaat nu wel veel moeilijker. Vroeger leerden studenten elkaar automatisch kennen, nu niet. Er ontstaat minder snel een community, daar moeten we over nadenken.’
Ook elders verloopt de overgang niet geruisloos. Plannen van de bètafaculteit om sterrenkunde, natuurkunde en informatica volledig Engelstalig te maken werden eerder dit jaar door de faculteitsraad weggestemd. De raadsleden maakten zich zorgen over toegankelijkheid voor Nederlandse studenten en vonden dat - aangezien de master al helemaal Engels is - de bachelor een soort ‘overgangsfase’ moet zijn waarin langzaam van het Nederlands naar het Engels wordt overgeschakeld.
Achterhoedegevecht
Martijn Janse van de studentenpartij ONS stemde ook tegen. ‘Het is ook een capaciteitsprobleem. Natuurkunde is nu al geëxplodeerd qua studentaantallen. Er moet nagedacht worden over housing. Nu slapen internationale studenten in tentjes, dat kan gewoon niet.’
Toch is het Engels niet te stuiten, denkt Jan Kolen, vice-decaan van de faculteit Archeologie. ‘Ik weet dat er een lobby is om het Nederlandstalig onderwijs weer in te voeren, maar voor bepaalde disciplines is het een achterhoedegevecht.’
Bij zijn faculteit kunnen eerstejaars nu kiezen tussen Nederlands- en Engelstalig onderwijs. Daarna is al het onderwijs Engels, al kan een student wel op verzoek geschreven werk in het Nederlands doen.
Toch werden studenten aanvankelijk afgeschrikt, ondervond hij. ‘We zijn te snel geweest met het idee van honderd procent Engelstalig. Daar zijn we van teruggekomen. Je bent wel een Nederlandse universiteit, die hier is geworteld en een belangrijk marktaandeel moet hebben. We merkten dat een niet nader te noemen andere academie adverteerde met: in Leiden kan je beter niet studeren, want het is er internationaal. Als je Nederlandse archeologie wil leren, moet je hier zijn. Dat klopte natuurlijk niet, maar studenten met koudwatervrees zijn toch naar andere universiteiten gegaan, al is dat inmiddels gecorrigeerd. We zijn namelijk actiever gaan werven met de mogelijkheid om in het Nederlands onderwijs te volgen.’
Uitzondering
Maar het vakgebied is nu eenmaal internationaal, meent hij. ‘De Nederlandse academische archeologie is van hoog niveau. Dan begeef je je onmiddellijk in een internationale gemeenschap. Veel wetenschappers werken buiten Nederland en publiceren in Nature en andere toptijdschriften. Als je ambities hebt kan het niet anders, dan dat je staf overwegend niet-Nederlands is. Ik begin onderhand een van de uitzonderingen te worden. Met internationale docenten, promovendi, postdocs en studenten kun je niet uitsluitend in het Nederlands onderwijs geven.’
Ook Boers verwacht dat de opmars van het Engels doorzet. ‘Als het financieringssysteem zo blijft, blijven universiteiten onderling concurreren. Dat eindigt pas als we opleidingen durven te verdelen: bijvoorbeeld kunstgeschiedenis naar Amsterdam, Nederlands in Leiden. Dat is een enorme afslanking, waarbij je moet kijken waar de sterkte zit per universiteit. Maar dit wordt al twintig jaar geopperd.’
Feiten en cijfers
In Leiden worden er, volgens de studiegids, dit collegejaar 4618 vakken aangeboden. (Incl. coschappen, scripties, keuzeruimte, semester in het buitenland, ed.)
2754 hebben als voertaal Engels
De meeste vakken horen bij Geesteswetenschappen: 2006. Archeologie is het kleinst, de faculteit heeft er 125
Geesteswetenschappen biedt vakken in 9 talen. Naast Engels (1148 vakken) wordt er gedoceerd in het Frans, Spaans, Duits, Italiaans, Chinees, Japans en Portugees
De meest Engelstalige faculteit is Archeologie: 120 van de 125 vakken zijn Engels. De vijf Nederlandse vakken zijn van het honours college. Bachelors kunnen nog wel kiezen voor Nederlands onderwijs
16 procent van de Leidse bacheloropleidingen zijn Engelstalig (11 van de 59)
Bij de masters, inclusief specialisaties, is dat 81 procent (221 van de 273)
De meest Nederlandse faculteit is Rechtsgeleerdheid. Zowel op bachelor, als op masterniveau: respectievelijk 28 en 52 procent is Engelstalig
Gedoceerde talen:
Engels (60 procent)
Nederlands (36 procent)
Frans (41 vakken – 0,009 procent)
Spaans (37 vakken)
Duits (34 vakken)
Engelstaligheid faculteiten, gebaseerd op vakken:
Archeologie (96 procent)
Governance and Global Affairs (85 procent)
Sociale Wetenschappen (62 procent)
Wiskunde en Natuurwetenschappen (59 procent)
Geesteswetenschappen (57 procent)
Geneeskunde (51 procent)
Rechtsgeleerdheid (40 procent)
Wat vinden studenten ervan? En hoe is het niveau?