Op 15 mei herdachten de Palestijnen voor de 75e keer de Nakba: de etnische zuivering en verdrijving van meer dan 750 duizend Palestijnen door zionistische milities tijdens de oprichting van de staat Israël in 1948.

Maar de Nakba is nog steeds gaande. Ook vandaag de dag gaan miljoenen mensen gebukt onder een regime van geweld, bezetting en ballingschap. De Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza leven nog steeds onder Israëlisch militair bewind – een van de langste bezettingen in de moderne geschiedenis.

De toestand is schrijnend. Alleen al dit jaar zijn ongeveer 104 Palestijnen gedood door Israëlische troepen, onder wie meer dan 20 kinderen. Palestijnen hebben de status van tweederangsburgers. Dit door de Israëlische staat opgelegde segregatiesysteem wordt door mensenrechtenorganisaties zoals Human Rights Watch en Amnesty International inmiddels algemeen beschouwd als apartheid. Bovendien leven miljoenen Palestijnen nog steeds in ballingschap verspreid over de hele wereld zonder terug te kunnen keren naar hun geboorteland.
Ondanks al dit onrecht blijven Nederlandse universiteiten volop banden onderhouden met Israëlische instellingen. Waar in 2022 werd besloten de banden met (Wit-)Russische universiteiten te verbreken, blijven Nederlandse instellingen gewoon deelnemen aan allerlei gezamenlijke programma’s met hun Israëlische tegenhangers.

Leidse studenten kunnen ervoor kiezen om een deel van hun opleiding te volgen aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. De betrokkenheid van die instelling bij de Palestijnse onderdrukking staat buiten kijf. Een aantal van de universiteitsgebouwen staan op bezet Palestijns land, en dat is een oorlogsmisdaad. Bovendien bevindt zich op de campus een Israëlische militaire basis. Door dit soort programma’s kan Israël zijn internationale aanzien behouden en zijn reputatie witwassen, terwijl het ongestraft Palestijnen blijft onderdrukken en onteigenen.

Ondanks de toenemende steun voor een academische boycot van Israëlische universiteiten onder medewerkers en studenten van de Universiteit Leiden worden deze banden niet verbroken. In 2021 ondertekenden 142 stafleden en 633 studenten van onze universiteit een oproep om deze formele institutionele banden stop te zetten zolang de rechten van de Palestijnen worden ontkend. Deze blijk van solidariteit en steun voor de Palestijnen is van vitaal belang, misschien zelfs belangrijker dan ooit tevoren.

De huidige Israëlische regering is de meest extreme uit de geschiedenis van het land en bestaat uit politici die genocidale uitspraken hebben gedaan over Palestijnen. Een boycot vormt een vreedzaam middel om de Israëlische staat ter verantwoording te roepen voor de manier waarop de Palestijnen worden behandeld, en tegelijkertijd te eisen dat de Nederlandse staat en de Europese Unie een einde maken aan hun medeplichtigheid en de Palestijnse mensenrechten verdedigen.

Maar degenen die openlijk pleiten voor Palestijnse mensenrechten in de Leidse gemeenschap kregen vaak te maken met aanvallen op hun academische vrijheid wat dit onderwerp betreft. Universiteitsbestuurders hebben academici publiekelijk beschuldigd van antisemitisme, alleen maar omdat ze wezen op de voortdurende onderdrukking van de Palestijnen, er zijn studentenevenementen afgelast, en er zijn onnodige beperkingen en “veiligheidsvoorschriften” opgelegd aan de evenementen die wel mochten doorgaan.

Er mag geen twijfel over bestaan dat het een volstrekt legitieme zaak is om op de campus op te komen voor de rechten van Palestijnen, en dat de debatten die hieruit voortkomen een integraal onderdeel zijn van een gezonde academische gemeenschap. Militaire bezettingen, kolonisatie en apartheid moeten altijd worden tegengegaan, vooral als de staat in kwestie rechtstreeks wordt gesteund door onze regering en de EU.

Nederlandse studenten en stafleden speelden een belangrijke rol bij de internationale isolatie van de Apartheid in Zuid-Afrika. Wij hebben het recht en de plicht om die trotse traditie voort te zetten.

Maar aangezien onze universiteit weigert voor de Palestijnse mensenrechten dezelfde normen aan te houden als voor de Oekraïense, moet er meer duidelijkheid komen over de besluitvorming waardoor deze blinde vlek voor Palestina is ontstaan.

Waarom blijft de universiteit banden onderhouden met instellingen onder beheer van een staat die stelselmatig verantwoordelijk is voor ernstige mensenrechtenschendingen? Waarom worden campus­evenementen en organisaties die de rechten van de Palestijnen verdedigen tegengewerkt en gedwarsboomd? Om antwoorden te krijgen dienden studenten en medewerkers een Woo-verzoek in, waarbij ze de steun kregen van The Rights Forum.

Antisemitisch denkbeeld

Het doel van het Woo-verzoek is om te achterhalen welke institutionele banden er zijn tussen Nederlandse en Israëlische instellingen, hoe beslissingen over Palestina worden genomen binnen de universiteit, en om de invloed van pro-Israëlische belangengroeperingen op het universiteitsbestuur te onderzoeken. Dit verzoek werd uiteraard overladen met laster. Er wordt beweerd dat het is ingegeven door antisemitisme. De universiteiten gebruikten deze beschuldigingen als excuus voor hun niet-­naleving van de wet.

Maar het is overduidelijk dat de Woo specifiek is gericht op Israëlische en pro-Israëlische instellingen, met als doel een veilige omgeving te creëren voor Palestijnse rechten op de campus. Pogingen om Israël op één lijn te stellen met het Joodse volk om zo de aansprakelijkheid te omzeilen, rieken naar het oude antisemitische denkbeeld waarbij Joden overal ter wereld verantwoordelijk worden gehouden voor de daden en misdaden van een specifieke staat. Deze moeten koste wat kost worden tegengegaan.

We moeten streven naar een universiteit die rechtvaardigheid waarborgt voor iedereen – dus ook de veiligheid van onze Palestijnse studenten en collega’s. De oproep tot een boycot is een oproep tot solidariteit in de waarste zin van het woord. Hiermee wordt niet alleen concrete en hoognodige steun en solidariteit verleend aan een volk dat onder koloniale heerschappij staat, maar ook een kans geboden om onze eigen instellingen te democratiseren. Het vormt een basis om een platform te creëren voor het bespreken – en vaststellen – van de missie, de betrekkingen en de impact van onze universiteit op de wereld.

Sai Englert en Christian Henderson zijn universitair docenten aan het Leiden University Institute for Area Studies