‘Nee’, antwoordt het Internationaal Incidenten Team (IIT) van de Universiteit Leiden – we mogen niet op veldwerk. We zijn niet alleen teleurgesteld, maar worden ondertussen ook wanhopig: ons project heeft een jaar vertraging opgelopen en de tijd dringt. Voor de promovendi blijft nu te weinig tijd over om data te verzamelen én te analyseren én een proefschrift te schrijven.

Ons Vidi-project vergelijkt verschillende Afrikaanse talen en daarvoor moeten we samenwerken met sprekers van die talen, die uitleggen hoe je een concept uitdrukt, of wanneer je een bepaalde zin wel of niet kan gebruiken.

Lis onderzoekt bijvoorbeeld de grammatica van het Tunen, een taal die in Kameroen wordt gesproken en die een belangrijk vergelijkingspunt is voor het project. Na een eerste veldwerkperiode in Kameroen (2019) zou voorjaar 2020 een tweede periode volgen - de belangrijkste fase van het onderzoek. Dat plan werd van de baan geveegd door Covid-19.

Incomplete data

Al een jaar hebben we nu geprobeerd om flexibel te zijn en oplossingen te vinden. Eén van de pogingen was contact te zoeken met sprekers via WhatsApp en Zoom, maar onbetrouwbare internetconnecties bleken dat onmogelijk te maken. Een paper proberen uit te werken op grond van de eerste incomplete data is ook onwenselijk… Na een jaar gaat het niet meer. Het onderzoek staat droog en de partiële analyses hunkeren naar verdere data.

Kan veldwerk dan echt niet?

De wereldkaart van de overheid kent na een jaar Covid-19 enkel nog de variatie tussen oranje en rood in de reisadviezen, en het lijkt er niet op dat dit snel zal veranderen. Echter, oranje betekent: ‘Reis alleen bij ernstige familieomstandigheden of voor werk dat echt niet uitgesteld kan worden en waarbij fysieke aanwezigheid absoluut nodig is.’ En dit is waar de universiteit haar eigen afweging moet maken en zelf bepalen wat noodzakelijke reizen zijn: zoals veldwerk – zonder deze reizen kunnen wij simpelweg geen onderzoek doen.

Dapper zijn

De universiteit moet dapper zijn en vertrouwen tonen in haar medewerkers door binnen de regels het onderzoek zoveel mogelijk doorgang te laten vinden, zoals ook promovendus Tycho van der Hoog eerder betoogde in Mare en afgelopen week ook in de Volkskrant. Het mág, reizen voor cruciale doelen, en bijvoorbeeld de universiteit van Oxford heeft buitenlandreizen voor studenten van moderne talen bestempeld als ‘essential’.

Leiden wil risico’s zoveel mogelijk vermijden, maar om ervaren veldwerkers nu nog langer ervan te weerhouden hun werk te doen draagt óók risico’s met zich mee: proefschriften komen niet af, projecten stranden, onze samenwerking met collega’s aan Afrikaanse universiteiten is belemmerd, we lopen achter op wie wel voortgang kan boeken. Leiden heeft een topreputatie in Afrikaanse studies, maar om deze te behouden en ook toekomstige promovendi, postdocs en studenten aan te trekken moeten we een uitzicht bieden op de mogelijkheid om te reizen als het cruciaal is voor werk en studie.

Kunnen we het veldwerk dan niet uitstellen, en contractverlening krijgen? Toen Jenneke naar verlenging van een NWO-project informeerde, werd duidelijk dat dat alleen ‘budgetneutraal’ kan, wat neerkomt op het verschuiven van de einddatum zonder dat er een cent bij komt om salarissen te bekostigen voor de in te halen maanden.

In de knel

Met extra NWO-geld wordt momenteel voor een beperkt aantal promovendi en postdocs een verlenging van 3 maanden bekostigd – niet genoeg om het halfjaar vertraging op te vangen, en lang niet genoeg voor de hele groep wetenschappers die vertraging hebben opgelopen.

Daarom is er een petitie gestart door promovendi- en postdocpartij PhDoc. De 170 reacties tot nu toe vertellen hetzelfde verhaal:

• ‘Jonge onderzoekers met tijdelijke contracten zitten al een jaar lang in de knel. Zowel vanuit universiteiten als het ministerie van OCW is hier tot dusver te weinig aandacht voor geweest.’
  
  
• ‘De restricties waren begrijpelijk, maar zijn te categorisch toegepast en houden geen rekening met reële risico-inschattingen en aangepaste gedragswijzen van onderzoekers. Voor veldwerkers (bv. Afrikanisten) moet onderzoek nu worden vrijgegeven: met de nodige voorzorgsmaatregelen, met extra verzekeringen en met goede afspraken. Dat moet NU gebeuren.’
  
  
• ‘Voor onderzoekers met een tijdelijk lopend onderzoekscontract, of navenant tijdelijke duur voor het voltooien van onderzoek, heeft de huidige pandemic een grote negatieve impact. Het voorstel om op basis van maatwerk dan ook onderzoek elders weer mogelijk te maken, uiteraard in acht nemend de nodige precautions, is dan ook van groot belang.’

Deze ervaringen laten zien hoe erg de huidige situatie is voor het Nederlandse wetenschap. Het krijgen van een contractverlenging is moeilijk gezien het hoge aantal betrokken onderzoekers, maar verdere verlenging hóeft ook niet nodig te zijn als de Universiteit Leiden realistisch kijkt naar de risico’s, en de dataverzameling voor ons werk als noodzakelijk durft te bestempelen.

Maak beslissingen op een case-by-case-basis (zoals eerder beloofd door het IIT), stel geen algemeen verbod uit angst voor precedentwerking. Angst is een slechte raadgever – wij roepen het college van bestuur en IIT dan ook op haar medewerkers te steunen en reizen voor noodzakelijk onderzoek zoveel mogelijk doorgang te laten vinden.

Jenneke van der Wal is universitair hoofddocent bij het Leiden University Centre for Linguistics (LUCL) en PI van het NWO BaSIS-project
Lis Kerr is promovendus bij het LUCL in het BaSIS-project en Universiteitsraadslid namens PhDoc