In het publieke debat vallen er grofweg twee soorten onderwerpen te onderscheiden: topics die hot zijn en topics die niet hot zijn. Onderwerpen in de laatste categorie geven we liever niet meer aandacht dan strikt noodzakelijk. Hot topics daarentegen werken op de mens als vlammen op de mot: ze verleiden ons; ze lokken ons naar zich toe; we smullen ervan en vergeten voor even de rest van de wereld.
Vaak zijn er ook binnen langlopende debatten over grotere thema’s hete en minder hete subthema’s te ontwaren. Neem het debat over welvaartsverdeling. Armoede: niet echt een hot topic. Energiearmoede: beetje een hot topic. Menstruatiearmoede: 100% hot topic. Of als het gaat over vrouwenemancipatie. Huiselijk geweld: niet hot. Tekort aan vrouwen in topfuncties: wel hot. De orgasmekloof: gloeiend heet.
Misstanden binnen de academie? Gebrek aan vaste contracten: lauwtjes, op z’n best. Professoraal machtsmisbruik: de temperatuur loopt op. Woke op de universiteit: allesverzengende lava.
Menstruatiearmoede
Ook in het wetenschappelijk onderzoek bestaan er binnen elk vakgebied hot topics en niet-hete onderwerpen. Neem de filosofie. Meta-ethiek: weinig heets aan. AI justice: smoking hot indeed.
Of in de geschiedenis. Dingen met zeehelden: afgekoelde prak. Alles met gender en kolonialisme: drie pepertjes. Bij de bèta’s? Weet ik weinig van, maar ik vermoed dat theoretische wiskunde niet het heetste van het heetste is zeg maar; alles met klimaat is uiteraard juist hotter dan hot (hier een woordgrap over opwarming van de aarde: had inderdaad gekund maar is niet echt mijn stijl).
Vaak zijn onderwerpen niet geheel ten onrechte heet. Het is makkelijk om flauw te doen over aandacht voor ‘menstruatiearmoede’, maar ik kan me best voorstellen dat zoiets een urgent probleem is dat om een acute oplossing vraagt, en dat het helpt om de kwestie zo expliciet aan de kaak te stellen.
Orgasmekloof
Al die uren zendtijd voor de ‘orgasmekloof’ zullen er vast aan bijgedragen hebben dat bepaalde ongelijkheden in bepaalde slaapkamers een beetje zijn rechtgetrokken (al mogen programmamakers er wat mij betreft nu echt mee stoppen om mensen op straat zo’n ge-3D-printe clitoris onder hun neus te duwen, die kennen we inmiddels wel).
En als academici of studenten het idee hebben dat het vrije debat op de universiteit onder druk staat, vind ik het prima dat daarover wordt gediscussieerd – hoewel ik betwijfel of de term ‘woke’ helpt bij die discussie.
Ook in de wetenschap is het niet per se verkeerd wanneer er binnen een discipline op een zeker moment een zekere set aan hot topics bestaat, die extra veel aandacht krijgt. Wanneer er vanuit de samenleving grote behoefte is aan een helder licht op bepaalde urgente vraagstukken, bijvoorbeeld, of wanneer sommige onderwerpen in het verleden onderbelicht zijn gebleven die wel degelijk het bestuderen waard zijn. Zo lijkt het me wel degelijk hard nodig dat wetenschappers onderzoek doen naar klimaatverandering en AI (en dan liefst niet alleen de bèta’s, maar juist ook sociale- en geesteswetenschappers). En dat gender en kolonialisme nu meer bestudeerd worden dan vroeger is wat mij betreft een welkome correctie op een lange tijd waarin die onderwerpen zich in de blinde vlek van de academie bevonden.
Blinde vlek
Niettemin moeten we er alert op blijven dat niet alle academische aandacht door hot topics wordt opgeslokt. Want wetenschap is er niet alleen om maatschappelijke vraagstukken op te lossen: wetenschapsbeoefening en academische kennis zijn ook waardevol op zichzelf.
Een deel van de schoonheid van de wetenschap is nou juist dat die gedreven wordt door nieuwsgierigheid van de mens naar de wereld om zich heen – een nieuwsgierigheid die dieper gaat dan een kortstondig verleid zijn door het hot topic du jour. En willen we voorkomen dat belangrijke thema’s ook vandaag de dag in de blinde vlek van de academie terechtkomen, dan doen we er verstandig aan om een diverse wetenschapsagenda te koesteren. Met een mooie selectie aan hete onderwerpen, maar ook genoeg lauwe.
Geven we ons daarentegen volledig over aan de betoverende verleiding van de hot topics, dan vergaat het de wetenschap vroeg of laat als de mot die in zijn verlangen naar het licht zijn vleugeltjes ten slotte in de vlam laat verschroeien.
Josette Daemen is promovendus aan het Instituut Politieke Wetenschap van Universiteit Leiden