Uitgerangeerd, ondergefinancierd, op neergekeken, uit hun met boeken volgestouwde safe spaces een kantoortuin die geen kantoortuin mag heten gedonderd: het klassieke Bildungsideaal van de geesteswetenschappen legt het af tegen het universum ontsluitende potentieel van de deeltjesversneller, de winstgevendheid van de biofarmaceutische wetenschappen en de straatvechtersmentaliteit van de fossiele brandstoffen opgesoupeerd hebbende technische universiteiten.

Tel daarbij op ondoordachte moties over pretstudies aan de rechterzijde van het politieke spectrum en universiteitsbestuurders die niet allemaal even begeistert op de bres voor hun geesteswetenschappen lijken te willen springen en het is duidelijk: alleen sukkels nemen ons nog serieus. Winter is coming.

En er staat meer zwaar weer aan te komen. Ook als de komende verkiezingen geen bruinhemd in het Torentje katapulteren, ziet de toekomst er niet bepaald stralend uit. Weinig wetenschapsgebieden zijn immers zo goed in staat tot self harm als de geesteswetenschappen en als we onszelf niet in de weg zitten door simpelweg niet in maatschappelijke debatten aanwezig te zijn, dan doen we het wel door onszelf door de overtreffende trap van politiek in plaats van wetenschappelijk geïnspireerde humorloze moralistische navelstaarderij tot absolute nietszeggendheid te degraderen (ja, ik heb het wél over jou, beste mede-geesteswetenschapper).

Ik heb het eerder opgemerkt, maar de geesteswetenschappen zijn in al hun glorie in de praktijk nog steeds niet altijd in staat om ‘begrijpen’ en ‘begrip hebben voor’ van elkaar te scheiden: de verschrikkelijke hel in Israël en Gaza heeft op pijnlijke wijze nog eens laten zien hoe sommigen hun regio-expertise liever gebruiken om het eigen gelijk boven nog warme lijken weg te trekken, dan te moeten erkennen dat menselijkheid een universele vorm van genade is die regio, religie en politiek overstijgt en die eenieder ongeacht achtergrond toekomt.
Misschien is het dan ook niet eens zo’n ramp als we eens de bezem door deze Augiasstal van maatschappelijk irrelevant gefröbel halen, moet de gedachte zijn. Het moet ook wel vermoeiend zijn om met geesteswetenschappers om te gaan: voor elke oplossing hebben ze altijd weer een nieuw en onverwacht probleem.

Problematiseren is our middle name.

Andersom is dat natuurlijk wat de maatschappij echt nodig heeft. Oplossingen voor problemen. Er is een heel financieringsinstrument – de Nationale Wetenschapsagenda – opgetuigd om deze ‘u vraagt en wij draaien’-versie van de wetenschap op te tuigen. De bètawetenschappen, en dan zeker die op de technische universiteiten met hun zorgrobots en auto’s op zonne-energie (waarom zien we toch nooit de vervuilende kanten?), want technologie redt, alle mensen opgelet, technologie redt, en ook nog zonder gebed.

Dat we in die koene gooi naar onsterfelijkheid weleens kunnen sneven omdat het klimaat niet dezelfde beleidsplannen en prognoses leest als de dames- en herenbestuurders van de topsectoren nemen we klaarblijkelijk voor lief.

In de tussentijd zijn er allerlei hilarische bij elkaar gefröbelde opinies voorbijgekomen die de geesteswetenschappen degraderen tot fopwetenschappen, tot een soort verzameling van veredelde en deftig gebrachte meningen, zonder iets serieus, iets controleerbaars, iets aantoonbaars, iets bruikbaars. Deze missen hun uitwerking helaas niet.

Waakzaam

Ik dacht altijd dat het weliswaar zaak was om waakzaam te blijven en ervoor te zorgen dat dat soort terloopse kwaadwillendheid (want dat is het) niet stolt tot iets harders en onverzettelijkers dan een motietje hier of een columnpje daar, want maatschappijen zonder functionerende geesteswetenschappen scoren immers onveranderlijk laag op de democratische index.

Maar dit soort waakzaamheid is ouderwets gebleken, want we hebben onszelf een dolk in de rug gestoken door controleerbaarheid, empirie en feitelijkheid in een kwaad daglicht te stellen. Niet langer bieden we een Bildung, een opleiding die je maakt tot wat je allemaal kunt zijn, maar we geven je een in plexiglas gegoten versie van je door omstandigheden en genen gedetermineerde zelf, voor iedereen te bezichtigen, en dat met een malicieus normatief puritanisme dat het een aard heeft.

Het is maar de vraag hoe lang het duurt voordat bijvoorbeeld de regiostudies met hun respectieve subjectiviteiten dood en amoreel zijn verklaard, want subjectiveiten kunnen niet anders dan botsen en dan is het de vraag wiens subjectiviteit de grootste is. En dat is een vraag die, zoals de afgelopen weken weer eens is aangetoond, wordt beslecht met het zwaard.