Het zijn roerige tijden’, schreef het college van bestuur vorige week in een bericht op de universiteitswebsite. ‘Verschillende conflicten in andere delen van de wereld zorgen ook in ons land soms voor gevoelens van angst, onrust en boosheid.’
Aanleiding voor die woorden was de sluiting van het Wijnhavengebouw in Den Haag in het weekend van 13 oktober wegens een ‘verhoogd veiligheidsrisico’. Opmerkelijk: dat gebeurde niet op aanwijzing van de politie of de gemeente. Volgens de autoriteiten ging het om ‘een eigen afweging’ van de universiteit. Woensdag zei decaan Mark Rutgers in de faculteitsraad van Geesteswetenschappen dat de dreiging van buitenaf kwam en dus niet vanuit de academische gemeenschap.
Al eerder, in september, moesten studenten en medewerkers die het Kamerlingh Onnes Gebouw in wilden aan beveiligers hun LU-card tonen. De universiteit wilde niet zeggen wat de aanleiding voor die maatregelen was.
Desondanks kondigde het college vorige week aan dat de LU-cardcontrole werd uitgebreid naar de hele universiteit ‘om ervoor te zorgen dat wij ook de komende periode in een veilige sfeer kunnen werken en studeren’. Wederom wilde de universiteit niets kwijt over de reden van de verscherpte controles. Maar, schreef het college: ‘Dankzij deze maatregel krijgen we niet alleen een goed beeld van wie er wanneer op de universiteit aanwezig is, maar kunnen we ook voorkomen dat mensen ongenodigd of zonder goede reden onze gebouwen betreden.’
Afschrikmiddel
Mare nam de proef op de som en bezocht tien universiteitsgebouwen. Uit die rondgang blijkt dat de extra veiligheidscontroles eerder een afschrikmiddel zijn dan daadwerkelijk de veiligheid vergroten. Zeven gebouwen waren te bezoeken zonder LU-card. In de Oude UB, het KOG en Wijnhaven vroegen beveiligers er wel om, maar bij twee laatstgenoemde kon het pand na het tonen van andermans kaart alsnog worden betreden.
Om te beginnen het KOG. Bij de ingang staan twee beveiligers die Mare om een LU-card vragen. Na het tonen van de kaart van iemand anders, mag de verslaggever toch doorlopen. Navraag bij een baliemedewerker leert dat de beveiligers er elk moment van de dag staan. ‘Als je geen pas kan laten zien kun je het pand niet in. Laat je een LU-card zien met een slecht zichtbare foto, word je ook niet toegelaten. Want dan kan iedereen naar binnen.’
Wanneer Mare de receptionist erop wijst binnen te zijn gekomen met de kaart van iemand anders, komt de beveiliger erbij staan. Ineens wil hij toch nog een keer de foto bekijken. ‘Ik zag namelijk verschil. Ik zie op de foto geen stoppels, en bij jou wel.’
Ook in het Wijnhavengebouw in Den Haag staat dinsdagochtend een beveiliger bij de ingang. Deze keer laat Mare wederom een LU-card van een andere persoon zien met daarop een zeer slecht zichtbare foto. Ook daar mag de verslaggever doorlopen. Vlak daarna komen tientallen studenten het pand binnen, die allemaal vluchtig hun kaart tonen en bij wie de beveiliger nauwelijks naar de foto’s kijkt. Ook laten enkele studenten iets op hun telefoon zien bij gebrek aan een LU-card.
Steekproef
Als Mare aan de beveiliger laat weten dat de getoonde pas niet van hem is, reageert hij dat ‘je niet in het bezit mag zijn van de pas van iemand anders’. Op de vraag waarom hij niet naar de foto’s van de bezoekers kijkt, zegt hij: ‘Het is nu heel druk, normaal staan we met twee of drie beveiligers. Als ik bij iedereen de foto goed ga bekijken dan komen studenten te laat bij hun college, dat wil je voorkomen.’
In zeven andere gebouwen kon Mare maandagmiddag zonder te worden gecontroleerd naar binnen lopen. Dat zijn het Lipsius, het Academiegebouw, de Universiteitsbibliotheek, Van Steenis, Arsenaal, Gorlaeus en Pieter de la Court. Bij de meeste van deze gebouwen staat voor de ingang een bord met de tekst: ‘Vandaag kan u om uw LU-card gevraagd worden. Zonder geldige LU-card geen toegang.’
Tekst gaat door onder kader
Mare-fotograaf Taco van der Eb wilde dinsdag een foto maken van de beveiligingsmaatregelen in het KOG, maar werd door drie man beveiliging het gebouw uitgestuurd. ‘Ik liep naar binnen, toen twee beveiligers me vroegen wat ik kwam doen’, zegt Van der Eb na het incident. ‘De baliemedewerker zei vervolgens dat dat niet mocht, omdat ik niet van tevoren toestemming had gevraagd. Dat klopt, want dat hoeft normaal niet. Ik kom hier al vijfentwintig jaar en er is nooit wat aan de hand. Dat legde ik hem uit, waarna hij zijn meerdere opbelde.’
Die vertelde Van der Eb dat uitsluitend universitair personeel nog foto’s mag maken. ‘Ook aan hem vertelde ik dat ik hier al vijfentwintig jaar fotografeer en dat ik altijd vriendelijk werd geholpen. Maar ze bleven erbij dat het niet kon.’ Vervolgens kwam er ‘nog een beveiliger bij die imponerend voor me kwam staan’, vertelt de fotograaf. ‘Hij wilde zich duidelijk manifesteren. Ik werd door de beveiligers in de gaten gehouden tot ik bij mijn fiets was, op de hoek van het KOG.’
Universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke zegt dat de freelance fotograaf ‘geen LU-card kon tonen, en daarmee geen recht had op toegang’.
Ook zegt ze dat ‘onze gebouwen normaliter niet openbaar toegankelijk’ zijn, dus ‘ook dan mag de fotograaf eigenlijk niet zomaar naar binnen’. Volgens haar mogen personen in de gebouwen niet zonder toestemming worden gefotografeerd. ‘Foto’s maken van de beveiligers is helemaal uit den boze, want daarmee schaad je mogelijk het effect van de maatregelen en de personen die ze moeten uitvoeren.’
In deze gebouwen wordt steekproefsgewijs gecontroleerd, vertellen de receptionisten van dienst. ‘Dan lopen er beveiligers rond die om je LU-card kunnen vragen’, vertelt een baliemedewerker van het Lipsius. ‘Net als preventieve controles op straat door de politie, waar je altijd een identiteitsbewijs bij je moet hebben.’
Ook het Academiegebouw en de Faculty Club zijn maandagmiddag te betreden zonder controles.
Uit navraag bij een receptionist blijkt dat het die middag ‘lastiger is om iedereen te controleren’ omdat er een diploma-uitreiking is. ‘Dan zijn er ook veel ouders van studenten die geen LU-card hebben. Maar er wordt wel constant scherper op toegezien.’
Bij de ingang van het Gorlaeus is geen beveiliging of receptionist te bekennen. Een student die het bord met de waarschuwingstekst leest, zegt tegen een andere student: ‘Oh, bijzonder.’ Mare kan zonder problemen plaatsnemen bij het college ‘Decision making’ in zaal 1, en ook een college over lineaire algebra voor computerwetenschappers in zaal 4/5 is gewoon toegankelijk.
Telefoon
Een servicemanager van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen (W&N) wil anoniem blijven omdat hij in een ander medium eens iets heeft gezegd waar hij ‘gezeur’ mee heeft gehad en zijn ‘vingers daar geen tweede keer aan wil branden’. Hij vertelt dat ook in het Van Steenis en Gorlaeus uitsluitend ‘op gezette tijden wordt gecontroleerd’. Hij zegt niet te weten waarom in het ene gebouw alleen middels steekproeven wordt toegezien op LU-cards, terwijl in andere gebouwen continu beveiliging bij de ingang staat.
Op de vraag aan de receptionisten wat ze doen als een student of medewerker geen kaart bij zich heeft, antwoorden de meesten dat zij dan het pand niet in mogen. Een receptionist van het Pieter de la Court-gebouw is minder streng: ‘Als je op je telefoon kan laten zien dat je bij deze universiteit hoort, kun je alsnog naar binnen. Maar binnenkort is dat waarschijnlijk geen optie meer en worden we strenger.’
Ook gasten die niet aan de universiteit zijn verbonden kunnen nog steeds in alle gebouwen naar binnen, mits zij een afspraak maken en zich bij aankomst melden bij de receptie. ‘Dan word je aanwezigheid genoteerd’, aldus de servicemanager van W&N. ‘Heb je geen afspraak én geen LU-card, dan mag je niet naar binnen.’
Geen van de receptionisten en beveiligers zegt te weten wat de aanleiding is voor de verscherpte controles en tot wanneer het nodig is. ‘Alles wat ik weet staat zo vaag en duidelijk als het kan op de website van de universiteit’, zegt een receptionist van het Lipsius. ‘Ik kom uit de tijd dat er touwtjes uit de brievenbus hingen en je zo bij de buren naar binnen kon. Die tijden zijn veranderd.’
Het enige gebouw waar helemaal niets lijkt te zijn veranderd, is de universiteitsbibliotheek. ‘Studenten en medewerkers konden sowieso al uitsluitend met een LU-card door de toegangspoortjes’, vertelt een baliemedewerker. De kantine van de UB is echter wel voor iedereen toegankelijk.
Maatwerk
Universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke wil niet vertellen waarom in sommige gebouwen constant beveiliging staat, terwijl in andere gebouwen steekproefsgewijs aan studenten en medewerkers om hun LU-card wordt gevraagd. Ze noemt de beveiliging ‘maatwerk’, maar kan de reden daarachter niet prijsgeven ‘omdat we daarmee iets zeggen over onze wijze van beveiliging’. Ook wil ze niet kwijt of alleen de universiteit, of deze keer ook de politie aanleiding ziet voor de opgeschaalde beveiliging. ‘We hebben goede redenen om dit zo aan te pakken.’
Dat Mare ook gebouwen binnenkwam met andermans kaarten, kan volgens Van Overbeeke ‘een toevalstreffer’ zijn. ‘Controleren op het bezit van een LU-card werpt hoe dan ook een barrière op.’
Of de beveiliging nu strenger wordt, zoals een portier suggereerde, door studenten voortaan te weigeren die geen LU-card bij zich hebben, laat ze in het midden. Evenmin is er een einddatum bekend voor de controles. ‘We kunnen niet aangeven wanneer iets strenger of minder streng zal zijn. Beveiliging kan per gebouw en zelfs per dag variëren.’
Ook andere universiteiten zijn de laatste weken alerter, blijkt uit een rondgang. Maar er zijn wel verschillen. ‘We vinden dat de gebouwen zo openbaar mogelijk moeten blijven.’
Bij de Radboud Universiteit Nijmegen werd de waakzaamheid opgeschroefd tijdens de introductieweek voor eerstejaars afgelopen augustus, vertelt Hans van Weert van de afdeling Safety & Security. ‘Op de intromarkt stond een nieuwe, extreemrechtse studentenvereniging. Daar is een knokpartij ontstaan die commotie heeft veroorzaakt. Sindsdien zijn we wat scherper gaan opletten.’
Dat resulteert bijvoorbeeld in extra beveiliging op bijeenkomsten ‘waarbij een grotere kans is op ongeregeldheden’, aldus Van Weert. ‘In principe kan alles doorgaan, we hebben nog geen enkele bijeenkomst afgeblazen.’
Zo was er afgelopen vrijdag nog een demonstratie van Extinction Rebellion in de hoofdkantine van de universiteit en was er vorige week een pro-Palestinademonstratie. ‘Die was onaangekondigd, maar hebben we in overleg met het college van bestuur door laten gaan’, zegt Van Weert. ‘Het college wil heel graag de dialoog openhouden en de kans blijven bieden te demonstreren.’
Op de Nijmeegse universiteit hoeven bezoekers zich vooralsnog niet met een studenten- of medewerkerspas te identificeren. ‘We vinden dat de gebouwen zo openbaar mogelijk moeten blijven.’
De Rijksuniversiteit Groningen heeft ruim een maand geleden de veiligheidsmaatregelen aangescherpt. ‘Onze deuren stonden voor iedereen helemaal open, maar bepaalde deuren kun je nu alleen nog openen met een studenten- of medewerkerspas’, zegt woordvoerder Elies Kouwenhoven. ‘Dit was al voordat het Israël-Palestinaconflict oplaaide. Bij ons liggen er ook andere incidenten aan ten grondslag, maar in het kader van de veiligheid kan ik daar niet veel uitspraken over doen.’ Wel zegt ze dat de maatregel voor onbepaalde tijd is ingezet. Afgelopen april bezetten Groningse studenten het Academiegebouw uit protest tegen het ontslag van docent Susanne Täuber.
‘Op dit moment is het bij ons niet aan de orde dat studenten en medewerkers zich structureel moeten identificeren’, zegt woordvoerder van de Universiteit Utrecht Annelies Waterlander. Ook kunnen bijeenkomsten over gevoelige onderwerpen in principe doorgaan. ‘Vorige week hebben nog een lezing van een studievereniging gehad over het Israël-Palestinaconflict en deze week ook weer een. We vragen medewerkers en studenten die iets willen organiseren nu wel actief om het te melden bij de afdeling security.’
De Universiteit Delft en Universiteit van Amsterdam willen ‘om veiligheidsredenen geen inzicht geven’ in de manier waarop zij de beveiliging op dit moment regelen.
Op de vraag of de Universiteit Leiden een pro-Palestinademonstratie door zou laten gaan, zegt universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke: ‘We kijken per aangevraagd evenement wat de inhoud ervan is en of dit evenement zonder extra veiligheidsrisico’s doorgang kan vinden. Mocht er bij een evenement extra beveiliging nodig zijn vanwege grotere risico’s, dan proberen we dit te organiseren.’