‘Een woningcorporatie heeft twee hoofdtaken: zorgen voor huisvesting voor mensen met de laagste inkomens en dat de leefbaarheid in die omgeving op orde is’, vertelt Jet Bicker Caarten van woningcorporatie Portaal. ‘Ze zijn in de negentiende eeuw ontstaan uit een particulier initiatief, bijvoorbeeld door fabriekseigenaren die betere huisvesting wilden voor hun personeel. Dan leverden ze beter werk: het was niet alleen liefdadigheid.’

Portaal heeft landelijk circa 50.000 woningen, waarvan 7.500 in Leiden. ‘Een corporatie mag niet zomaar ergens in het land investeren. Je moet je houden aan je eigen woningmarktregio.’

Daarbij worden ze door de overheid strak aan de lijn gehouden. ‘Dat heeft te maken met de eerdere excessen’, legt Chris van Harten, manager van Portaal uit.

In 2013 hield de Tweede Kamer een parlementaire enquête nadat een aantal corporaties flink uit de bocht was gevlogen met buitensporige uitgaven. ‘Toen is het beeld ontstaan dat corporaties over onnodig grote financiële reserves beschikten en dat spendeerden aan Maserati’s en schepen. Daarna wilden politiek en overheid de corporaties terug in hun hok krijgen.’

Stef Blok, toenmalig minister voor Wonen, voerde de Wet Verhuurderheffing in. Een belasting die wordt opgelegd aan verhuurders van woningen die meer dan tien huurwoningen in de zogeheten gereguleerde sector bezitten. ‘De overheid had dringend geld nodig’, aldus Van Harten. ‘Het idee was: een tijdelijke heffing. Maar die lijkt voorlopig niet te worden afgeschaft. Er worden miljarden mee opgehaald.’

Dit geld wordt niet ingezet voor uitbreiding, verbetering en verduurzaming van sociale huurwoningen, legt Van Harten uit. Vandaar de noodkreet die Portaal deze maand op haar website zette: ‘Woningzoekenden roepen het, de gemeenten roepen het, woningcorporaties roepen het. Stop met het beboeten van de verhuur van sociale woningen. Geef corporaties de ruimte om meer woningen te bouwen en de wachtlijsten terug te dringen. Schaf de verhuurdersheffing af! Deze week maakte Portaal 40 miljoen euro over aan het Rijk. Geld, opgebracht door onze huurders.’

‘De corporaties voelen zich budgettair klemgezet’, reageert Fleur Spijker, wethouder Wonen in Leiden. ‘Er is nu ook nog een klimaatakkoord waar een flinke duurzaamheidsopdracht bij de corporaties wordt neergelegd.’

‘Aan de inkomstenkant kunnen we weinig’, zegt Van Harten. ‘De huizen moeten betaalbaar blijven. Dit vraagt om keuzes, waardoor we bijvoorbeeld in bepaalde gevallen een minder vergaande verduurzaming accepteren. Gaan we helemaal naar “nul-op-de-energiemeter”? Of houden we het op een minder grote stap? De gemeente zit op het spoor van verregaande verduurzaming. Onze afweging is: het moet wel rendabel blijven.’

Dit artikel is onderdeel van een groter verhaal over waarom de Leidse woningmarkt zo vast zit. Dat is weer onderdeel van een speciaal themanummer over woningnood, dat we konden maken dankzij steun van het Leids Mediafonds.