Den Haag, zaterdag, 11:40
‘Scientists, assemble!’ Naast het skateparkje bij het Malieveld staat een groep wetenschappers in witte labjassen bij elkaar. Ze krijgen instructies: ‘Dit handgebaar betekent lopen, dit betekent sneller lopen. Rennen gaan we niet doen.’

Dit is Scientist Rebellion, een groep van bezorgde academici die protesteren tegen fossiele subsidies. Vandaag gaan ze samen met de klimaatactivisten van Extinction Rebellion proberen zo lang mogelijk de A12 te blokkeren. Voor de zesde keer.

Antropoloog en universitair docent Cristiana Strava doet ook mee. ‘We hebben een speciale opdracht gekregen. We gaan een orkest begeleiden en vormen een cordon om ze zo veilig op de A12 te krijgen.’

Strava groeide op in Roemenië. ‘In de schaduw van de ramp in Tsjernobyl. Mijn jeugd werd beïnvloed door de nasleep van die catastrofe. Dat viel precies samen met de overgang van communisme naar postcommunisme. Het leerde me hoe je met schaarse dingen moet omgaan en maakte me heel bewust van het milieu.’

Het zorgde er ook voor dat ze antropologie en environmental studies ging studeren, zegt ze.

‘Na mijn bachelor werkte ik een paar jaar in Noord-Afrika als liaison tussen inheemse gemeenschappen en ingenieurs. Daar zag ik met eigen ogen hoe acuut klimaatverandering is. Het grondwater verdwijnt, droogtes komen steeds vaker voor. We konden niets beginnen, behalve noodoplossingen bedenken. Daardoor raakte ik gedesillusioneerd, maar het leidde er ook toe dat ik wilde promoveren.’

Verderop beginnen demonstranten te joelen. In de verte verschijnen de eerste politie-uniformen tussen de bomen. Scientist Rebellion begint richting de snelweg te lopen.

Vrijdag, de vooravond van de demonstratie
Op sociale media zijn klimaatdemonstranten onrustig. Er gaan berichten rond dat de politie al mensen thuis heeft aangehouden. ‘Dat de politie vreedzame demonstranten preventief oppakt is beangstigend’, schrijft Fede* via de versleutelde chat-app Signal.

Maar de dreiging houdt de Leidse student die lid is van de actiegroep End Fossil, niet tegen. ‘Ik zie niet in wat ik anders zou moeten doen dan protesteren. Ik zie niks gebeuren terwijl de wetenschap elk jaar zegt dat we sneller moeten omschakelen’, zegt hij. ‘Zelfs VN-­secretaris-­generaal Guterres zegt dat we radicale verandering nodig hebben en moeten blijven pushen. Ik protesteer uit frustratie, maar het helpt ook om de angst voor de toekomst af te wenden.’

Hij is gespannen, zegt Fede. ‘De vorige blokkade was mijn eerste keer, dus ik weet nu hoe uitputtend het kan zijn. Van tevoren vraag je je af of je wel of niet gearresteerd wil worden, en of je wel of niet anoniem wil gaan. Dat is moeilijk: aan de ene kant wil je een moreel punt maken, aan de andere kant heb je maandag ook weer gewoon college.’

‘Sommige mensen worden hopeloos of uitgeput van activisme’, zegt Strava. ‘Het is makkelijk om ontmoedigd te raken als wetenschapper of als activist, juist omdat dit ons aan het hart gaat. De hoeveelheid subsidie die de Nederlandse overheid in de fossiele industrie stopt, is verbluffend als je bedenkt wat je ermee zou kunnen doen voor de energietransitie. Wij betalen nu in feite voor de potentiële kosten van olierampen. Dat kan ik niet verkroppen.’

*Echte naam bekend bij de redactie, maar ‘ik gebruik een alias omdat ik nog vaker wil meedoen aan acties’

Zaterdagochtend, 11:55
De voorste groep komt tot stilstand. Een linie van politiebusjes, paarden en agenten met geheven schilden verspert de oprit van de A12. ‘Hier spreekt de politie’, schalt het via een megafoon. ‘U wordt gevorderd u naar het Malieveld te begeven. Als u toch op de A12 blijft staan, kan geweld worden gebruikt.’

Iedereen blijft. Vanaf het pad langs een Malieveld komt de volgende groep aangelopen, waaronder de witte jassen van Scientist Rebellion en het orkest.

Van de oproep door de Haagse burgemeester Jan van Zanen om de betoging naar het Malieveld te verplaatsen willen de activisten niets weten. ‘We zouden ook op het strand kunnen gaan staan’, aldus Fede. ‘Maar ons doel is om dingen te ontregelen en gehoord te worden.’

Opnieuw vordert de politie de demonstranten te vertrekken. Opnieuw geven die daar geen gehoor aan. Ze gaan op het asfalt zitten, steken hun vuisten in de lucht en roepen: ‘We are unstoppable, another world is possible!’ De steundemonstratie die boven de tunnelbak van de A12 zou gaan staan, maar waar agenten schermen hebben geplaatst om het zicht te belemmeren, staat nu alsnog vlak naast de blokkade.

‘Heel handig voor ons, maar niet voor de politie’, vindt Fede. Hij heeft besloten de rest aan te moedigen, maar is niet van plan zelf de weg te bezetten. ‘In het grotere plaatje maakt het niet veel uit of ik er wel of niet bij ben, maar ik wil in ieder geval solidair zijn. Maar in ons land is gearresteerd worden niet zo erg is als in andere delen van de wereld. Het ergste wat er kan gebeuren is dat ik stress ervaar en misschien een boete krijg. Het is voor mij niet een heel grote vraag, maar iedereen die erheen gaat offert wel íets op. Ik hoef dit niet te doen, ik zou ook gewoon een zaterdag kunnen chillen.’

Via zijwegen komen twee waterkanonnen aanrijden, die de politie uit Duitsland heeft laten overkomen. Een paar demonstranten die geen zin hebben in een nat pak vertrekken, maar het grootste deel blijft zitten of staan. Terwijl ze onder schot worden gehouden zetten de violisten van het orkest het onheilspellende tweede deel van Beethovens 7e symfonie in.

12:30 Onder de blauwrode vlag van Scientist Rebellion zit Cristiana Strava in de zon. ‘Suiker nodig?’ vraagt ze terwijl ze snoepjes uitdeelt. Verderop gaan tomaten en zelfgebakken brownies rond. Hoewel de politie de demonstranten herhaaldelijk heeft gevraagd te vertrekken, lijken agenten nog niet tot actie over te gaan. De paarden zijn vertrokken. 

Strava wijst naar de waterkanonnen. ‘In Lützerath zijn die ook gebruikt bij de blokkade van een kolenmijn. Alleen blies de wind het water toen terug. Dat geluk gaan we vandaag niet hebben.’

Ook zij zal zich vandaag niet laten arresteren. ‘Daar heb ik bij de blokkade van de privéjet-terminal op Schiphol wel voor gekozen. Toen heb ik een paar uur vastgezeten. Maar het is zowel een intellectuele als emotionele investering. Ik heb hiernaast ook nog de druk van een baan aan de universiteit.’

13:12 De blokkade duurt langer dan verwacht. Weggelopen demonstranten die charges vreesden, zijn weer teruggekeerd. Onder hen zijn ook veel kinderen. Een oudere man draagt een sticker op zijn jas: ‘Voorzichtig, breekbaar.’ Een mobiel toilet in een tentje dat de demonstranten hebben meegenomen wordt dankbaar gebruikt. ‘Het zijn niet alleen radicalen die de straat op gaan’, zegt Fede. ‘Het zijn ook families en gepensioneerde ouderen. Er gaat veel slechte shit gebeuren. Ik hoop dat steeds meer mensen dat inzien en willen meedoen in de verandering van het systeem. We kunnen een betere toekomst wel waarmaken, maar we moeten ervoor vechten. En niemand anders doet het als wij het niet doen.’

‘Dit is een klus die we moeten klaren’, vindt Strava. ‘Alleen hopen dat je onderzoek naar het klimaat opgepakt wordt door de overheid is niet genoeg. Er is elke dag iets wat je kunt doen: dingen organiseren, naar een demonstratie gaan, lezingen geven. Dat is beter dan je handen in de lucht gooien en hopen op het beste.’

13:54 ‘Zo zien ze er toch een stuk minder indrukwekkend uit’, zegt Fede over de waterkanonnen die inmiddels door de demonstranten zijn versierd met stickers én wetenschappelijke artikelen over klimaatverandering. Een agent probeert de slingers en hartjes te verwijderen. Eén activist wordt bij het plakken aangehouden, volgens de politie wegens ‘belediging’.

Enkele activisten zijn over de rand van de tunnelbak van de A12 geklauterd en bungelen aan touwen een paar meter boven de grond, buiten bereik van de agenten. Fede en andere leden van End Fossil staan bovenaan steunbetuigingen te schreeuwen: ‘You are not alone!’ Ruim een uur later weten agenten in een hoogwerker de klimmers van de tunnelwand af te tillen.

15:31 De demonstratie mag langer doorgaan dan iedereen had gedacht. Terwijl willekeurige voorbijgangers nieuwsgierig door de blokkade lopen, kondigt de organisatie via de speakers nieuw ingelaste sprekers aan.

Opeens klinkt er gejuich: een van de waterkanonnen is een paar meter naar achteren gereden. Maar het voertuig blijft wel staan, met de zwaailichten aan.

Strava en Fede vinden het mooi geweest. Zij hebben hun punt gemaakt en gaan naar huis. ‘Misschien laat de politie de demonstratie zijn gang gaan tot het vanzelf ten einde komt’, speculeert Strava.

16:45 Maar aan de gemoedelijke sfeer lijkt toch een einde te komen. De politie-liaison van Extinction Rebellion kondigt aan dat de politie vanaf 17:00 uur mensen gaat oppakken die nog op de weg staan. In de verte verschijnen stadsbussen om arrestanten af te voeren. Snel gaan de demonstranten op de grond zitten, met de armen en benen in elkaar gehaakt.

17:02 De waterkanonnen beginnen te spuiten. Een gerommel stijgt op en vier stralen doordrenken de voorste groepen demonstranten. Als de eerste barrage voorbij is delen de demonstranten nooddekens uit. Die zijn behalve warm ook waterdicht. De steundemonstratie, die zich naast de weg op het gras heeft verzameld, juicht voor de doorweekte protesteerders. ‘You are not alone!’ De labjassen van Scientist Rebellion zijn doorweekt, maar de wetenschappers lachen en blijven zingen. Een enkeling durft nog een zakje chips open te trekken.

Een deel van de blokkade wordt door een sproeier het Haagse Bos ingedreven. Ook de Mare-fotograaf krijgt de volle laag.

17:35 ‘Aan de kant!’ Een derde spuitwagen komt met grote vaart aanrijden over de snelwegafrit en richt meteen de sproeiers op de zittende demonstranten. Drie halfnaakte vrouwen lopen naar voren met protestbordjes. ‘This is what democracy looks like’, roepen ze, terwijl ze in hun onderbroek en op blote voeten op het natte asfalt staan.

Politieagenten zijn inmiddels bezig om kleine groepjes demonstranten te omcirkelen en de activisten stuk voor stuk weg te slepen. Niet naar de klaarstaande bussen, maar richting Malieveld, waar ze worden losgelaten tussen de steundemonstranten.

18:16 Als de zon achter een wolk verdwijnt, wordt het koud op de A12. Om warm te blijven doen demonstranten rek- en strekoefeningen. Natgespoten en klappertandende activisten melden zich bij de rondlopende EHBO’ers. ‘Ik hoop dat ze niet nog meer gaan spuiten’, zegt een van de hulpverleners. ‘De politie lijkt zich niet om de kou te bekommeren, maar ik wel.’ Ondertussen parkeren agenten een rij busjes langs de weg, om er alsnog voor te zorgen dat de steundemonstranten geen zicht hebben op de blokkerende activisten. Het gezang wordt er des te luider door.

De HTM-bussen komen dichterbij. Alle activisten die de agenten vanaf nu uit de blokkade sleuren, worden wel per bus afgevoerd. Bij elke vertrekkende lading demonstranten klinkt er luid gejoel en applaus.

18:45 De overgebleven leden van Scientist Rebellion voegen zich bij de grotere kluwen van demonstranten, wachtend op de onvermijdelijke busrit naar het politiebureau. Twee ambulancebroeders lopen rond op zoek naar iemand met wie het niet goed zou gaan. Ze worden teruggestuurd door een agent. Er zou volgens hem niks aan de hand zijn, het ging om iemand die ‘in Goede Tijden, Slechte Tijden wilde figureren’.

21:00 De laatste actievoerders worden door de politie opgepakt. In totaal zijn er meer dan 700 mensen aangehouden.