Aangeboden op Facebook: een gemeubileerd appartement met twee slaapkamers in de Kraaierstraat, voor 500 euro per maand. Klinkt te mooi om waar te zijn, en dat is het ook. ‘Fully furnished apartment, city center’, post Anselmo Rubio in de Facebookgroep Leiden Housing. Zonder foto’s.

Rubio heeft een uitgebreid Facebookprofiel, maar niks wijst erop dat hij een link heeft met Nederland. Hij woont in Los Angeles, werkt bij een Amerikaans bedrijf, heeft Amerikaanse familie.

Als we onze interesse laten blijken, stuurt hij het (Engelse) nummer van de ‘huisbaas’ door. ‘Sorry for late reply’, appt ene Andrew Taylor vervolgens. Op de vraag of een bezichtiging mogelijk is, antwoordt hij: ‘Am somehow busy. That is why I won’t be able to make any viewing. Because am in Amsterdam right now executing a huge project.’

Les 1: scammers zijn altijd te druk voor een bezichtiging

Het appartement bekijken is niet mogelijk, omdat oplichters zogenaamd altijd ergens anders zijn, voor werk of vanwege een ander excuus. Dat is de reden waarom vooral internationale studenten de dupe worden van scammers: zij zijn vaak nog in het buitenland tijdens hun zoektocht, en hebben sowieso geen mogelijkheid om te bezichtigen.

Zoals de Indiase studente (25, human rights law) die vorig jaar 1100 euro is kwijtgeraakt aan een oplichter. Ze wil niet met haar naam in de krant. ‘Het is nog steeds een nachtmerrie’, vertelt ze. ‘Het is zoveel geld, helemaal voor Indiase begrippen. Ik ben de helft van mijn spaargeld verloren.’

Ze had de waarschuwingstekens moeten zien, geeft ze toe. De huisbaas had een Engelse bankrekening, had veel haast, reageerde altijd direct op haar e-mails. ‘Maar ik had zelfs nog een vriend in Leiden het adres laten controleren. Het leek te kloppen.’ Ze heeft ook een kopie van haar paspoort opgestuurd, waar ze veel spijt van heeft. ‘Doe dat nooit’, adviseert ze. ‘En betaal niks voor een huis dat je niet met eigen ogen gezien hebt.’

Helaas is dat advies niet waterdicht, weet Ab Hagenaar. Hij verhuurt zelf drie appartementen en is op Facebook onder die schuilnaam actief om internationale studenten te behoeden voor oplichters. In zijn vrije uren houdt hij de Facebookgroepen in de gaten waar woonruimte wordt aangeboden, maakt namen van scammers bekend, beantwoordt vragen van internationale studenten en geeft tips om oplichters te herkennen. Dat komt hem regelmatig op bedreigingen te staan, vandaar het pseudoniem.

Andrew noemt hij een echte ‘middle of the road scammer’, de klassieke variant die uit is op snel geld. Maar de tactieken worden steeds doortrapter. ‘Sommige scammers huren iets via AirBnB. Zo krijgen slachtoffers het huis daadwerkelijk te zien. Ze denken dat het goed zit, en betalen. Als je een paar weken lang elke dag bezichtigingen houdt, kun je flink cashen.’

Anderen spreken met studenten af in een restaurant, trakteren op koffie, en geven na betaling een set nepsleutels mee. ‘Die blijken dan niet te passen.’ Zijn tip: ‘Check wie de eigenaar van het pand is. Dat kan gewoon via het Kadaster.’

Les 2: de foto’s en video’s kunnen overal zijn gemaakt

Op de foto’s en video die Andrew ons stuurt, zijn de gordijnen van het appartement gesloten. Zonder uitzicht wijst niks erop dat het zich in Leiden bevindt. Kijk je beter, dan ontdek je on-Nederlandse details, zoals een waterkoeler en een airco. Soms gebruiken oplichters foto’s van hotelkamers of van huizen die te koop staan. Om dat uit te sluiten, kun je omgekeerd afbeeldingen zoeken op Google. Andrews foto’s zijn echter nergens anders op internet te vinden.

Hij heeft inmiddels het volledige adres gestuurd, Kraaierstraat 8, omdat hij in de veronderstelling is dat we in Duitsland zijn en het dus niet kunnen controleren. Kraaierstraat 8 blijkt een garage te zijn. Nummer 8a, boven de garage, is wel een appartement. Maar door de ramen is meteen te zien dat het niet het appartement van de foto’s is.

Andrew wordt inmiddels ongeduldig.

11.45: ‘Let me know if you receive it or not. Waiting for your reply.’

11.46: ‘Are you there?’

11.50: gemiste oproep.

11.55: ‘Do you receive it. Waiting for your reply.’

Hij benadrukt dat hij het geld zo snel mogelijk moet hebben, pas na een betalingsbevestiging kan hij ons van het appartement verzekeren.

We bellen terug. Voor een geboren en getogen Engelsman (blijkens zijn doorgestuurde paspoort – waarschijnlijk gestolen van een eerder slachtoffer) heeft Andrew een vreemd accent.

Hij reageert gepikeerd: ‘You told me you were in Germany.’ Hij probeert zich er nog uit te redden door te beweren dat het appartement op de, niet-bestaande, tweede verdieping is.

Plotseling gooit hij het over een andere boeg. Natuurlijk kunnen we de ruimte van binnen zien, maar er zijn nog een hoop andere geïnteresseerden. Als zij het niet willen, laat hij het ons nog weten. Na het gesprek blokkeert hij ons op WhatsApp en antwoordt niet meer op e-mails.

Les 3: scammers hebben altijd haast

Nadat Andrew ons heeft gedumpt, nemen we contact op met Oluwasanmi Ajasa. Hij biedt een appartement aan in het centrum van Leiden. Als je op Facebook zijn naam zoekt, zie je dat hij datzelfde appartement ook in Amsterdam en Kopenhagen aanbiedt.

Hij vraagt om een e-mailadres, zodat de huisbaas contact kan opnemen. Even later mailt ene George Smith. Hij heeft een appartement: Houtstraat 3. Dat adres gebruikt hij vaker: iemand anders die contact met hem heeft gehad, kreeg hetzelfde adres te horen. Houtstraat 3 is een studentenhuis van Duwo. De bewoners weten van niks.

Als we een halve dag niet reageren, volgt een herinnering.

‘Did you see my last messages I sent to you?’ ‘Did you see my messages with the questions to answer?’

George heeft haast, net als de ‘huisbaas’ die begin dit jaar Maari Hinsberg (24, East Asian art history) oplichtte. Ze reageerde op een oproep van een Italiaans meisje dat een huisgenoot zocht, en die haar vervolgens in contact bracht met de huisbaas. Ze maakte, net als de Indiase studente, 1100 euro over.

Pas toen de huisbaas beweerde dat de gemeente een nieuwe regel had waardoor ze drie maanden huur moest betalen, kreeg ze argwaan. ‘Ik probeerde contact te krijgen met het Italiaanse meisje, maar haar Facebookprofiel bestond niet meer. Toen wist ik zeker dat het fout was.’

Les 4: scammers hebben de details slecht op orde

Andrew was zogenaamd een Engelsman, maar sprak zijn moedertaal niet goed. George is volgens zijn rijbewijs een Amerikaan uit Mississippi, maar heeft een Engels telefoonnummer en gebruikt het Zweedse rekeningnummer van zijn ‘advocaat’ Pierre Magnusson.

Bovendien mailt hij vragen die een normale huisbaas nooit zou stellen. ‘Did you take drugs? Did you have car? Did you have pet?’

Daarna stuurt hij een soort aanmeldingsformulier, waarin hij niet alleen ons adres en telefoonnummer wil weten, maar ook: ‘Do you drink?’ Op de vraag of hij zelf drinkt, antwoordt hij ontkennend. ‘I don’t drink and the lease agreement you will have it tonight.’

Voor Nederlandse studenten is het makkelijk om niet voor dit soort trucs te vallen. Hagenaar schat dat 80 procent van de berichten die hij krijgt van internationale studenten komen, en 20 van Nederlanders. ‘In landen waar die woningnood niet zo enorm is, zijn mensen goed van vertrouwen’, zegt hij. ‘Daar zijn zulke oplichters niet actief, dus ben je er niet op bedacht.’

‘Nederlanders herkennen ze misschien meteen’, beaamt Hinsberg. ‘Maar als je in het buitenland zit, heb je geen idee. Het is heel stressvol om hier een huis te vinden. Je bent wanhopig en gehaast.’