Steeds meer dominostenen binnen de universiteit vallen om. Postdocs met kortlopende contracten kunnen door de coronacrisis geen data meer verzamelen, promovendi vrezen hun proefschrift niet in vier jaar af te krijgen en flexwerkers zitten plotseling zonder inkomen.
Bij psychologie voelen ze de pijn: flink wat wetenschappers zagen hun onderzoek imploderen. ‘Veel van onze experimenten kun je niet online uitvoeren’, zegt universitair docent onderwijs- en ontwikkelingspsychologie Kiki Zanolie. ‘Je wil gewoon naast een kind zitten en kijken hoe het reageert. Dat gaat nu niet.’
De consequenties zijn ‘enorm’, zegt ze. ‘Dat geldt met name voor jonge onderzoekers. We hebben bijvoorbeeld een postdoc aangesteld voor een jaar. Haar onderzoek valt compleet in het water. In zo’n jaar wil je jezelf laten zien als onderzoeker: artikelen schrijven en gepubliceerd krijgen. Dat lukt nu niet, én het bemoeilijkt vervolgens het aanvragen van onderzoekssubsidies.’
Halve dataset
De postdoc in kwestie, Susanne Asscheman, zegt het ‘uiteraard heel erg jammer’ te vinden. ‘Maar dit is nu eenmaal de situatie. Niemand kan er iets aan doen.’ Ze onderzoekt de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen in groep 7 en 8 van de basisschool.
‘Mochten de scholen na de meivakantie open gaan, dan vermoed ik dat de universiteit zal bepalen dat er tot 1 juni geen fysiek onderzoek mag worden gedaan. Gevolg is dat mijn dataset maar half af is. Een artikel publiceren gaat dan niet lukken. Publicaties zijn belangrijk als je een beurs wil aanvragen. De kans op een subsidie wordt nu kleiner.’
Dat merkt Zanolie ook. ‘Het is een domino-effect. Het stilvallen van dit onderzoek heeft ook weer gevolgen voor onze eigen subsidieaanvragen. Op onze afdeling stoppen veel longitudinale projecten waar je veel metingen in een bepaalde periode bij dezelfde proefpersonen moet uitvoeren. Dat is ontzettend zonde.’
Personeelspartij FNV Overheid krijgt veel vragen en klachten van bezorgde medewerkers over de effecten van de crisis. ‘Er wordt door de universiteit echt alles aan gedaan om maar geen vaste contracten te geven’, zegt docent international studies Marat Markert, die voor FNV Overheid in de universiteitsraad zit. ‘Dat laat een nare smaak in de mond achter.’
Markert geeft een voorbeeld. ‘Er is een jonge medewerker met een beurs die door de lockdown geen veldwerk meer kan doen. Er was al gerommel over haar aanstelling: zij moest het onderzoek in drie jaar afronden in plaats van vier, want anders moest de universiteit haar een vast contract geven. Zij moet nu een vak gaan doceren, terwijl zij zo snel mogelijk weer het veldwerk wil oppakken. Daar wordt geen rekening mee gehouden. Zij is hier echt boos over.’
Misbruik
Een ander probleem ondervinden de docenten die als zzp’er zijn ingehuurd, aldus Markert. ‘Iedereen moet nu online onderwijs geven. Die transitie kost heel veel tijd. Zzp’ers krijgen lang niet al die extra uren uitbetaald. Die kwetsbare groep krijgt nu van de universiteit te horen: take it or leave it. De crisis verhoogt de druk op deze mensen. Zij hebben het gevoel dat de universiteit gebruik maakt van de situatie.’
Verder maken docenten met tijdelijke contracten zich zorgen over verlenging. ‘Meestal komt daar rond deze tijd meer duidelijk over. Maar nu is dat lastig. Er zijn zoveel onzekerheden. Komen er volgend collegejaar wel voldoende studenten?’
Ook niet-wetenschappelijk personeel wordt getroffen door de crisis. ‘Ik zette tafels en stoelen neer voor tentamens in het universitair sportcentrum’, zegt Brenda Reuver, derdejaars student religiewetenschappen. ‘Er is een heel team van studenten die dat deed via Jobmotion, het detacheringbureau van de universiteit. De tentamens gingen allemaal online, en wij kregen het bericht: “Hey, jullie zijn voorlopig niet meer nodig.”’
Flexwerkers op nul
Voor Reuver is de baan slechts een bijverdienste. ‘Het is zuur, maar ik kan nog rondkomen. Ik heb mijn stufi en kan meer lenen. Dat is niet chill, maar het is tenminste iets. Het is vooral heel rot voor mensen die afhankelijk zijn van deze inkomsten.’
Voor medewerkers met een oproepcontract geldt geen loonbetalingsverplichting, vertelt ze. ‘We kregen nog voor vier dagen geld en daarna niets meer. Het sportcentrum vond dat heel vervelend. Zij wilden iets voor ons regelen, maar dat was niet haalbaar. Ik vind echter dat de universiteit wat meer haar best kan doen om in kaart te brengen welke flexwerkers ineens op nul zijn gezet. Probeer ieder geval nog iets uit te betalen. Het is cru om te zeggen: ga maar de uitkering in.’
Studenten betalen immers nog steeds collegegeld en de overheid geeft ook nog gewoon geld aan de universiteit, stelt Reuver. ‘Dan kun je financieel echt wel wat doen voor medewerkers die echt in de problemen komen. Zo duur zijn we niet. Mijn baas maakte al de grap dat we goedkoper zijn dan de stoelen die we neerzetten. Mensen met flexcontracten kun je er mooi uitflikkeren, is nu het idee, maar ik vind dat de universiteit een voortrekkersrol kan spelen als het gaat om sociaal beleid.’
Het crisisteam van de universiteit besloot onlangs zich specifieker te richten op de effecten van de lockdown op personeelszaken. Tijdens de universiteitsraad heeft Marat Markert van FNV Overheid deze kwestie aan de orde gesteld. ‘Maar het college van bestuur blijft er nog erg vaag over en verwijst naar het kabinet. Als er uiteindelijk sectorafspraken worden gemaakt, blijft het college eindverantwoordelijk natuurlijk.’
‘Een van de pijnpunten is de mogelijke vertraging van promoties’, zegt rechtenpromovendus en docent Marishka Neekilappillai, die voor personeelspartij PhDoc in de universiteitsraad zit. ‘Krijg je verlenging als je bijvoorbeeld een half jaar vertraging oploopt?’
Los van de praktische problemen (geen veldwerk, toegang tot labs of proefpersonen) zit er ook een ‘psychologische kant’ aan deze crisis, zegt ze. ‘Je productiviteit wordt aangetast, ook als je onderzoek niet direct wordt getroffen. Ik loop zelf waarschijnlijk geen vertraging op. Ik merk wel dat ik ontzettend snel afgeleid ben. Mijn concentratieniveau is minder hoog.’
De universiteit heeft naar alle faculteiten een zogeheten corona-onderzoeksrichtlijn gestuurd. ‘Leidinggevenden wordt daarin gevraagd contact op te nemen met hun medewerkers en te overleggen wat het effect van de crisis is op het onderzoek, en wat realistische vervolgstappen zijn. Ik hoop ook dat promotoren daadwerkelijk dat gesprek voeren.’
Vice-collegevoorzitter Martijn Ridderbos, die ook voorzitter is van het crisisteam, vertelde onlangs tijdens het overleg met de universiteitsraadspartijen dat er nog met NWO en Europese subsidieverstrekker ERC wordt gesproken over het financieren van uitloop. ‘Daar is dus nog geen duidelijkheid over.’
PhDoc wilde al een notitie schrijven over wanneer een contract van een promovendus verlengd kan worden als er sprake is van ziekte of burn-out. ‘We gaan aan het college vragen hoe dat op facultair niveau geregeld is. Dan kan vertraging door de corona-crisis ook hierin worden meegenomen.’
Volgens Neekilappillai denkt het college wel na over kortlopende contracten. Maar ook op dat punt zijn er nog geen antwoorden. ‘Ik vind dat een postdoc met een jaarcontract die door de crisis geen onderzoek kan doen, verlenging moet krijgen. Het lijkt me heel redelijk als deze persoon nu al te horen krijgt: maak je geen zorgen. Dat geeft rust. Dat is goed werkgeverschap.’