‘Etiquetteregels zijn er niet om het moeilijker te maken, ze geven juist houvast’, zegt Jan Jaap van Weering. Sinds 2008 geeft hij met zijn consultancy Distinguished etiquettetrainingen. ‘Aan accountmanagers, ondernemers, studenten, militairen, ambtenaren, diplomaten, burgemeesters en als vrijwilliger aan kansarme kinderen in de WeekendKlas. Na mijn masterclass kom je niet meer in een situatie waarin je tóch een smoking had moeten dragen. Of een jurk die net óver de knie valt. Ik zeg altijd: tenue correct, vertrouwen gewekt.’
Wat is de grootste faux pas bij een diner?
‘Mensen leggen hun servet niet direct op schoot. Als de bediening met twee volle handen arriveert, blijven ze gewoon doorpraten, terwijl dat servet nog op het bord ligt. Wat ook slordig is, is je bestek op de bordrand laten rusten, met het uiteinde op tafel: “roeien” of “bruggen bouwen”. Je dient je tafelzilver binnenboord te houden: in een omgekeerde letter V. En eigenlijk met de snijkant naar binnen. Ridders draaiden hun mes immers naar buiten om direct te kunnen uithalen als er ruzie losbarstte.’
Zijn alle etiquetteregels zo oud?
‘Zeker, uit de riddertijd. Net als het klinken van glazen: nadat aan tafel besproken was of er een oorlog zou komen of een wapenstilstand, werd er geklonken. Mocht iemand gif in een beker gedaan hebben, dan zou dat in alle bekers terechtkomen. De voorschriften zijn nergens officieel vastgelegd. Nou ja, in mijn boek Distinguished look at… natuurlijk. Maar eigenlijk dient elke generatie de regels opnieuw te waarborgen voor de volgende.’
Verandert er nooit iets?
‘In China vond men het direct uitpakken van cadeaus altijd gretig overkomen en bovendien zou je het van een gezicht kunnen aflezen als iemand het niet mooi vindt. Tegenwoordig gaan foto’s met het uitgepakte cadeau via Facebook juist heel China door. Maar het snelle bereik van social media is geen excuus om fatsoensnormen weg te laten. E-mailen kan ook in stijl, volgens de nettiquette. Ook op Facebook waak ik ervoor mensen niet te snel te tutoyeren. In zakelijke setting moet het initiatief daarvoor immers uitgaan van de belangrijkste persoon, privé vanuit de oudste.’
Wat als je niet weet hoe het heurt?
‘Kijk even hoe de gastheer of de gastvrouw het doet, of een tafelgenoot. En voor je aan de wijn begint: wacht even tot het diner is geopend. Goede tafelmanieren vallen niet op, ontbrekende wel, dat zeg ik ook altijd. Omgekeerd: iemand die zich stoort aan de tafelmanieren van een nieuwe schoondochter, adviseer ik niet om direct aan tafel regels uit te vaardigen. Dat maakt de sfeer niet prettiger en ik vind dat je mensen in hun waarde moet laten. Maar ik zou het achteraf wel even ter sprake brengen. In de vorm van een advies dan, niet als bevel. Sowieso, of je nu ijskast of koelkast zegt; beurs of portemonnee: met dergelijke woordkeuzes om standsverschillen te laten blijken, moet je anderen nooit in verlegenheid brengen. Dán heb je het namelijk niet begrepen.’
En hoe zeg ik nu netjes: “Eet smakelijk”?
‘Meestal zeg ik zelf: “Ik wens u een genoeglijke avond toe.” Maar je kunt ook gewoon een toost uitbrengen. Houd het waardig en stijlvol, maar vooral: nooit langer dan zes minuten. Dat is voor de mensen in de keuken niet fijn en aan tafel zit niemand te wachten op een preek. En om ruzies te voorkomen, praat je aan tafel niet over politiek, religie, ziektes, oorlog, geld en seks. Blijft weinig over, hè?’
Prijsvraag! Onder de thuiskoks die uiterlijk op 1 januari op Facebook een kiekje met Mare delen van het resultaat van een van deze recepten, verloten we een exemplaar van het boek Distinguished look at… zakelijke (internationale) etiquette & omgangsvormen van Jan Jaap van Weering. Op 28 december is hij weer te zien in het televisieprogramma Hoe heurt het eigenlijk?