‘Ik zie ChatGPT echt overal en bij iedereen’, vertelt een bachelorstudent antropologie. Zoals zoveel studenten vertrouwt zij steeds meer op de AI-bot, die zich razendsnel ontwikkelt en door studenten wordt omarmd, maar door docenten gevreesd.

‘Een studentenleven zónder kan ik mij lastig voorstellen’, zegt een masterstudent Aziëstudies, die net als de andere geïnterviewde studenten alleen anoniem met Mare wil spreken, uit angst om beschuldigd te worden van plagiaat. ‘Een scriptie schrijven zonder ChatGPT vind ik moeilijk. Ik vind het chill wanneer ChatGPT zinnen voor mij herformuleert. Ik vraag dan: “Can you please explain this to me like I’m five?”

‘Bij mijn bachelorscriptie heb ik het vooral gebruikt om te brainstormen: door vragen te stellen aan ChatGPT ben ik op mijn onderwerp en methoden van onderzoek gekomen. Verder moest ik verschillende artikelen lezen en vergelijken. Met ChatGPT kon ik dit veel beter en sneller. Het is ook goed in samenvatten. Dus ja, ik voel me best afhankelijk van ChatGPT… wat erg eigenlijk!’

Gewoon sneller

‘Bij ons moet je veel lezen, soms wel honderden pagina’s’, vertelt de antropologiestudent. ‘Op die momenten gebruik ik ChatGPT. Natuurlijk kan ik het zelf ook, maar met ChatGPT ben ik gewoon sneller. Ik voel me er niet per se afhankelijk van, maar het heeft veel meer invloed op mijn leven dan ik wil toegeven.’

Ook onder bèta’s is de chatbot populair, vertelt een bachelorstudent natuurkunde. ‘Het wordt heel veel gebruikt. In de bieb zie ik vaak tabbladen met ChatGPT openstaan. Studenten houden dan letterlijk een vragenlijst naast hun computer en vragen AI om sommen op te lossen. Wel passen ze de helderheid van hun laptopscherm aan, zodat het minder zichtbaar wordt.’

Zelf gebruikt zij de bot ook. ‘In het eerste jaar van de studie leer je programmeren. In het tweede jaar moet je het toepassen tijdens lab-uren. Daarin gebruik ik ChatGPT stiekem wanneer de docent wegkijkt. Ik laat hem codes programmeren, daarna probeer ik samen met mijn labmaatje te snappen wat hij heeft gegenereerd, we rekenen het na en gebruiken het antwoord. Mijn standaardvraag aan ChatGPT is: “This is my question, can you please code this for me?” Daarna leer ik de stappen die hij genereert uit mijn hoofd. Eigenlijk leer ik dus van hem in plaats van mijn docent.’

Toch gaat het soms ook fout. ‘Aan het einde van onze studie hebben wij het bachelor researchproject. Voor dit project moet je in een lab codes schrijven en data verwerken terwijl iemand over je schouder meekijkt. Een student die dankzij ChatGPT eerder een acht voor programmeren had gehaald, besefte al snel: ik kan dit niet. Hij is gestopt en studeert nu wiskunde.’

Betaalde versie is beter

Een andere masterstudent zegt net de betaalde versie te hebben aangeschaft, voor 22 euro per maand. ‘Daarvoor heb ik een maand lang in de wachtrij gestaan. Dat laat zien hoe veel vraag ernaar is.’ Volgens haar is de betaalde variant veel beter. ‘Het geeft je toegang tot meer literatuur. Ook kan het powerpoints maken.’
Hoewel de chatbot onder studenten dus volledig lijkt te zijn ingeburgerd, zijn docenten verdeeld over ChatGPT en de manier waarmee de universiteit op de technologie reageert. Sinds vorig jaar staan er summiere regels op de universiteitssite, die er kort samengevat op neerkomen: sparren mag, laten schrijven niet (zie kader).

‘Er is veel tijd verspild’, vertelt Tom Theuns, universitair docent politicologie, lid van de opleidingscommissie en voorzitter van de AI-taskforce. ‘Het universitaire beleid duurde heel lang, terwijl we het zagen aankomen. Dit heeft voor veel frustratie onder docenten gezorgd.’ Gelet op de stormachtige ontwikkelingen, ‘zou de regelgeving ook vlot moeten veranderen’, zegt Theuns. ‘Maar dat doet het niet.’

Volgens universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke is het nog ‘te vroeg’ voor extra aanpassingen. ‘In februari is de projectgroep “AI in het onderwijs” gestart, waaruit waarschijnlijk beleid zal voortkomen voor het gebruik van AI in ons onderwijs. In deze groep zijn experts uit de breedte van de universiteit vertegenwoordigd, met zowel onderwijskundige als inhoudelijke expertise. Hierbij worden ook studenten, docenten en examencommissies betrokken. Veel concreter kunnen we op dit moment niet worden.’

Van paniek naar begrip

In de tussentijd proberen faculteiten zelf hun beleid aan te passen, zo ook bij Sociale Wetenschappen. ‘Er wordt nu automatisch een contenttab aangemaakt op alle Brightspace cursuspagina’s over het gebruik van AI’, vertelt Cynthia van Vonno, voorzitter van de bacheloropleidingscommissie politicologie. ‘Ook hebben studenten toestemming om het gebruik ervan te citeren.’ Kanttekening: ‘Het is aan docenten om het wel of niet toe te staan en ze moeten daarbij heel expliciet zijn over wat wel en niet mag. Dat moet ook expliciet worden vermeld in de papers die studenten inleveren.’

Dat beleid altijd achter de feiten aanloopt hoort erbij, vindt Bas Haring. ‘Geduld is bij dit soort dingen niet geheel onverstandig’, zegt de hoogleraar publiek begrip van de wetenschap, die het vak ‘AI & Ethics’ doceert. ‘ChatGPT niet toestaan, is heel dom. Het is er, en het gaat niet meer weg. We moeten open en eerlijk zijn over het gebruik van ervan. Je moet jezelf afvragen: wil ik leren of wil ik een hoog cijfer?’

‘Bij de introductie van ChatGPT werd de universiteit overvallen’, zegt Wim van Anrooij, voorzitter van de examencommissie Neerlandistiek. ‘Aanvankelijk was er paniek en dachten docenten vooral: het mag niet. Nu is de houding vooral begripvol. Ze denken: het is er nu eenmaal en we moeten ermee omgaan.’

Om tot verdere inzichten te komen ging hij er zelf mee experimenteren. ‘Ik vroeg ChatGPT om een gedicht te schrijven voor mij in de stijl van Louis Couperus. Er rolde een vreselijk slecht gedicht uit, toch herkende ik bepaalde elementen. Couperus gebruikt bijvoorbeeld edelsteentjes in zijn gedichten. Dit deed ChatGPT ook.’

Controversiële vragen

Ook Theuns heeft de chatbot uitgeprobeerd. ‘Heel veel, want ik wil namelijk goed begrijpen hoe het werkt. Zelf gebruik ik het bijvoorbeeld als een soort turbospelcheck. Het is goed in standaardteksten creëren waarvan duizenden versies bestaan. Maar zodra je iets creatiefs of origineels wil, is het teleurstellend. Het werkt ook niet bij het uitvoeren van onderzoek. Het is vrij slecht met exacte informatie. Hij wist bijvoorbeeld wel wie de eerste vrouwelijke burgemeester van Nederland was, maar weer niet de eerste vrouwelijke burgemeester van Overijssel. Bovendien weigert de bot vaak om antwoord te geven op controversiële doch wetenschappelijke vragen.’

‘Mijn grootste zorg is dat studenten langzamerhand niet meer snappen dat het gebruik ervan verkeerd is’, zegt Van Anrooij. ‘Het draait niet om: word ik betrapt? Het is net als roken: je weet dat het slecht voor je is. ChatGPT is een programma dat automatisch antwoorden genereert. Het is niet meer zelf nadenken.’

Theuns: ‘Als schrijfhulp is ChatGPT niet valsspelen voor mij. Maar wanneer je het gebruikt om een antwoord op een onderzoeksvraag te vinden, wordt het veel problematischer. Maar bij fraude is bewijs belangrijk, en dat is lastig in deze context.’

‘Iemand betrappen op het gebruik van AI is vrijwel onmogelijk’, zegt Van Vonno. ‘We kijken immers niet met studenten mee tijdens het schrijven van papers. We kunnen studenten alleen betrappen in de zin van dat zij AI-gebruik toegeven. En er zijn naar mijn weten maar enkele casussen waarbij dat is gebeurd.’

Daarom moet de universiteit ermee leren omgaan, zegt Theuns. ‘Toetsen moeten veranderen. Een log bijhouden bij onderzoek of mondeling je scriptie verdedigen, dat kunnen voorbeelden zijn van verandering.’

Luier

‘Je moet wel heel dom zijn om een volledig essay ermee te schrijven’, vindt de masterstudent Aziëstudies. ‘Dat zou ik nooit doen. Integriteit is belangrijk voor mij. Ik wil trots zijn op mijn masterdiploma.’

‘Ik vind het erg dat AI het onderwijs is ingeslopen’, zegt een masterstudent Midden-Oosten studies die ChatGPT nog nooit heeft gebruikt. ‘Studenten worden er vooral luier van. Ik ken veel mensen die hun leeswerk niet meer doen, maar het pdfje in ChatGPT gooien en dan alleen de samenvatting lezen. Het is natuurlijk makkelijker om antwoorden van ChatGPT te krijgen en ze direct over te schrijven, maar ik denk niet dat je hier dan nog wat van leert. Je verliest dan bepaalde vaardigheden, zoals samenvatten, kritisch denken en academisch schrijven.’