In de fusie van een studentenhuis vertelt een student dat ze dringend op zoek is naar een scriptiebegeleider. Gelukkig heeft ze straks een netwerkborrel. Trek een rok aan in plaats van een broek, adviseert een huisgenoot: ‘Je moet wel zakelijk flirten, wist je dat niet?’ Een andere huisgenoot trakteert op shotjes wodka om haar in de stemming te laten komen, hoewel ze meermaals heeft gezegd niet te willen drinken. Aangeschoten belandt ze op de borrel, waar ze de ideale begeleider tegen het lijf loopt. Na wat smalltalk stemt de docent in. Maar als ze hem enthousiast om de nek vliegt, gebeurt er iets raars: hij legt zijn handen op haar billen.

Deze en andere scènes van de voorstelling Safe Space - georganiseerd door stichting Time Out en studenten van de Universiteit Leiden - werden dinsdagavond in Theater Ins Blau gespeeld voor een bomvolle zaal met studenten en andere geïnteresseerden. Doel: samen met het publiek het thema sociale veiligheid onderzoeken door middel van scènes over seksueel grensoverschrijdend gedrag, groepsdruk en pesterijen, waarop het publiek vervolgens mag reageren.

Terug naar de scène over de handtastelijke scriptiebegeleider. Wie gaan hier een grens over? De docent? De huisgenoten? De student?

grensoverschrijdend gedrag

Alle drie, zeggen de studenten tamelijk eensgezind, al zijn ze vooral overtuigd van de docent. Toch blijkt het nog lastig om een heldere definitie te geven van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maakt de intentie ook uit? Kun je nog een arm om iemand slaan die huilt? ‘Als ik die persoon niet ken, zou ik het vragen, maar bij vrienden weet ik vaak wel of die het prettig vinden of niet’, zegt een student in de zaal.

En ook de definitie van wat sociale veiligheid is, is niet voor iedereen hetzelfde. ‘Voor mij is het een tijd waarin mensen die nooit gehoord werden een stem krijgen, en mensen die altijd een stem hadden hun mond houden’, zegt de ene acteur. ‘Dat is vrij zijn, kunnen zeggen wat je wil en niet bang zijn om de hele tijd in de gaten te worden gehouden’, zegt een andere.

De cijfers liegen er niet om. Volgens de voorstelling voelt 33 procent van de studenten zich onveilig tijdens studie, wordt 7 procent gepest en voelt 55 procent zich weleens gediscrimineerd. Ook wordt 31 procent van de vrouwen en 11 procent van de mannen soms seksueel geïntimideerd.

De studenten in de zaal durven de hand ook in eigen boezem te steken. Bij de stelling ‘Ik denk dat ik weleens over de grens van een ander ben gegaan’ gaat vrijwel iedereen staan. Hetzelfde gebeurt na de stelling ‘Ik denk dat een bekende van mij weleens de grens van een ander over is gegaan.’

Zwaktebod

Vooral groepsdruk komt de studenten bekend voor. ‘Ik drink zelf weinig alcohol, terwijl anderen harder willen borrelen dan ik’, geeft een student aan. ‘Dan zeggen ze: “Weet je het zeker, het is toch leuk?” Ik kan me inmiddels sterk houden, maar snap dat veel studenten dit lastig vinden.’ Bijna iedereen in de zaal herkent dit en vindt dat het meer geaccepteerd zou moeten zijn om weinig te drinken.

Maar hoe los je dit op? Zijn vertrouwenspersonen op universiteiten en studentenverenigingen daar geschikt voor? ‘Dergelijke situaties vinden vaak plaats in groepsverband in studentenhuizen, daarmee ga je niet snel naar de vertrouwenspersoon op de universiteit’, zegt een student. ‘En ook in je huis is er vaak niet echt iemand om het mee te bespreken: toegeven is al snel een zwaktebod.’

‘Ook op steeds meer studentenverenigingen zijn vertrouwenspersonen’, reageert een student. ‘Maar zo iemand staat te ver van de situatie af en zal het vast niet begrijpen, denk ik dan. Als zich vervelende situaties bij mijn huis- of clubgenoten voordoen, gaan ze sneller naar iemand die dichtbij staat.’

Een ander valt haar bij. ‘De stap om naar een vertrouwenspersoon te gaan voelt heel groot, net als aangifte doen. Het er met vrienden over hebben heeft geen consequenties.’

Iemand anders vindt het juist prettig dat vertrouwenspersonen verder van de situatie af staan. ‘Als er iets met mij zou gebeuren binnen mijn dispuut, zou ik juist niet naar iemand binnen die groep gaan. Dat heeft namelijk ofwel impact op wat ze van mij denken of over die ander.’

Klikken

Ook bleek niet iedereen weten dat alles wat je met een vertrouwenspersoon bespreekt, anoniem blijft. ‘Ik zou bang zijn verstoten te worden uit de groep. Wat gebeurt er als ik melding maak? Het voelt als klikken.’

Na de voorstelling staat Valerie Bakker (21, sterrenkunde) nog even na te praten. Ze had aanvankelijk heel andere ideeën bij de voorstelling. ‘Ik las het woord “space”, dus ik dacht dat het over de ruimte ging. Maar toen ik er meer over las, besloot ik alsnog te gaan. Het is een belangrijk onderwerp.’

Verderop zit Anne Wellink (master arts & culture). Ze verwachtte een ‘woke’ voorstelling met alleen oog voor slachtoffers. ‘Maar beide kanten zijn heel goed belicht.’ Ze merkt vooral in vergaderingen binnen de universiteit dat ze harder haar best moet doen om gehoord te worden. Om wat voor vergaderingen het gaat, zegt ze liever niet. ‘Maar je voelt ze soms denken: een student nemen we niet zo serieus.’

Leon Huiszoon (master wiskunde) herkent dat. ‘Ik zat laatst in een vergadering met studenten, docenten en een hoogleraar. Die hoogleraar schudde bij aanvang iedereen de hand, maar mij niet. Daarna ging die persoon naast me zitten, maar met de rug naar me toe. Dat vond ik heel gek.’