Ik gaf college over internationale betrekkingen in het Midden-Oosten. Naarmate het semester vorderde, polariseerde de stroom aan afschuwelijk nieuws de studenten op de campus’, vertelt Noa Schonmann, historicus en universitair docent bij het Instituut voor Regiostudies.
‘Sommigen gingen erg gepassioneerd spreken of slogans roepen. Anderen deden juist het tegenovergestelde: ze zwegen omdat het te stressvol was en er voor hun gevoel te veel op het spel stond. Dus had ik in college een halve groep studenten die in uitroeptekens sprak en de andere helft die zich afsloot.’
Schonmann vond dat ze iets moest doen en richtte zich tot Rajaa Natour, een Palestijnse journalist die voor Haaretz en NRC schrijft en sinds enkele jaren met haar bevriend is. ‘Zij heeft een unieke stem en die is goed te combineren met mijn stem als Israëlische historicus. Zo wilden we iets doen wat we nooit afzonderlijk zouden kunnen.’
Samen bedachten ze een vak waarin masterstudenten een podcastserie maken, Radio Palestine/Israel, gebaseerd op interviews met mensen uit de regio.
‘We hebben niemand gevraagd een standpunt in te nemen’, vertelt Natour. ‘We wilden studenten nieuwsgierig maken en perspectieven laten onderzoeken. We maken ruimte voor complexe en verschillende verhalen zonder dat ze per se een opinie hoeven te vormen. We wilden ze juist bevrijden van het moeten hebben van meningen over het conflict, want dat wordt constant van ze verwacht. Het idee dat je een gesprek kunt hebben zonder de hele tijd gelijk of ongelijk te hoeven hebben is nieuw voor veel studenten.’
‘Zo’n gesprek kan lastig zijn omdat jouw standpunt niet overeenkomt met dat van de geïnterviewde’, zegt Schonman. ‘Die zegt bijvoorbeeld dingen die jij moeilijk vindt om te horen. Maar dat is juist een mogelijkheid om een stem te begrijpen die ze anders misschien als idioot of nutteloos hadden afgeschreven. Of het is een kans om een stem te laten horen van iemand met een afwijkend geluid uit die groep.’
Natour: ‘Het maakt niet uit of je het er mee eens bent of niet, het verhaal verdient het om verteld te worden. Het was ongelooflijk om te zien dat studenten interviews hielden zonder de verteller te confronteren. Ze waren in staat om in een fucking moeilijk gesprek nog steeds goede journalisten te zijn.’
Schonmann: ‘Rajaa heeft ze geleerd om het gesprek te openen in plaats van de geïnterviewde in de verdediging te drukken. Hoe formuleer je een vraag als je iets hoort waar je het niet mee eens bent? Hoe daag je iemand uit op een manier die nieuwsgierigheid oproept en een leerzaam antwoord oplevert? Veel studenten dachten dat politiek gaat over het bewijzen van gelijk en ongelijk. En wij zeiden: “Laat dat”. Het gaat niet om jou. Het gaat om het gesprek. Hoe help je het gesprek vooruit in plaats van jezelf beter te laten voelen door de ander de mond te snoeren?’
‘Voor ons was het ook een leerproces’, vertelt Natour. ‘Om stil te zijn als journalist, dat is iets wat ik nog nooit in mijn leven heb gedaan. Om tegen jezelf te zeggen: “Hou je bek, want dit gaat niet over jou als Palestijn of journalist.” Ik hoef niet elke keer te zeggen wat ik vind van Hamas, Netanyahu of de Israëlische overheid. Er gebeurt hier iets veel magischer, verbazingwekkender en betekenisvoller. Het was onze taak om hen de middelen te geven om te onderzoeken in plaats van te oordelen. Een van de verbazingwekkende dingen die de studenten noemden op onze laatste bijeenkomst, was dat ze het gevoel hadden dat ze nooit iets te weten zijn gekomen over onze meningen, terwijl die best verschillen.’
Schonmann: ‘Ik was niet optimistisch dat we steun van de universiteit zouden krijgen, maar gelukkig heeft de faculteit besloten om het vak nog een jaar te financieren. Ook rector Hester Bijl, die bij de lancering van de podcast was, heeft steunbetuiging voor het project uitgesproken, daar zijn we dankbaar voor. We weten dat de universiteit soms erg terughoudend kan zijn, maar we moeten af van het idee dat praten over Israël en Palestina gevaarlijk is en manieren vinden om elkaar te ontmoeten. Daarom gaan we het vak in september weer geven en alle nieuwsgierige masterstudenten zijn uitgenodigd.’
Natour: ‘In dit moeilijke jaar van genocide in Gaza was deze collegereeks het enige warme licht dat mijn hart vulde met hoop en liefde. Het gaf me kracht en moed om te zien hoe deze generatie gereedschappen verwerft en zich op een andere manier bezighoudt met Israël-Palestina. Niet op een oppervlakkige manier van “geloof je in één staat of een twee-statenoplossing”, maar op een diepere en menselijkere manier.’
Nieuwe afleveringen van de podcast Radio Palestine/Israel verschijnen op donderdag en zijn te luisteren via verschillende podcastplatformen, waaronder Spotify en Apple Podcasts.
‘Ik wist niet helemaal wat ik moest verwachten’, zegt masterstudent Toon Van Parys (International Relations). ‘Maar ik ben heel positief verrast, juist omdat het anders is dan normale vakken: het is niet zo dat je in college zit en luistert. Vanuit de academie ben je geneigd abstract te denken, en met een journalist als Rajaa Natour erbij kun je er veel meer een persoonlijker element in steken. Het gaat uiteindelijk over menselijke verhalen.’
Kjeld Botter (geschiedenis): ‘Ik was aan het begin bang dat het heel vurige colleges zouden zijn, maar dat was totaal niet zo. Iedereen was juist heel open en luisterde naar elkaar. Noa Schonmann zei aan het begin dat we elk gesprek moesten voeren met het idee dat iedereen de beste intenties heeft. Dat klinkt heel logisch natuurlijk, maar zodra je dat echt probeert, merk je dat je heel anders gesprekken in gaat.’
Van Parys: ‘Ik weet niet of ik anders ben gaan kijken naar het conflict, maar mijn blik is wel opener geworden. Ik sluit veel minder uit.’
Botter: ‘Je vergeet soms wie de mensen zijn aan de andere kant van het conflict, maar nu werden we toch wel met hen geconfronteerd. Mijn interview was het engste wat ik ooit heb gedaan. Je bent anderhalf uur aan het praten over een zwaar onderwerp, en je moet je professionaliteit bewaren. Je moet niet jouw mening uitdragen, maar luisteren.’
Van Parys: ‘De Arabisch-Joodse historicus die wij interviewden was wat rustiger, die babbelde wat makkelijker. Maar in zo’n eerste interview weet je niet wat je kan verwachten en wil je toch zorgen dat alles goed gaat. Met een podcast kun je gelukkig altijd de delen die niet zo goed gelukt zijn er uitknippen.’