Als drieste, dartelende jongerejaars had ik één groot schrikbeeld. Wat er ook met me zou gebeuren, ik werd geen saaie burgerlijke lul. Ik had meer vrijheid dan ooit. Met een beetje stufi hier en een bijbaantje daar had ik de middelen om daar op mijn bescheiden manier van te genieten.

Maar een mens wordt ouder en op een gegeven moment is de instant noodle-romantiek uitgewerkt en zoek je vastere grond onder de voeten.

Het hoogst haalbare voor iemand als ik, is werken bij de overheid. Het Individueel Keuzebudget (IKB voor de liefhebbers) had ik in mijn hoofd voor de komende vijf jaar al uitgegeven. Ik zou mijn thuiswerkplek eens goed voorzien van een fijne stoel, een racefiets kopen die ik twee keer per jaar gebruik en mijn studieschuld fiscaal aantrekkelijk aflossen.

Het enige wat nog tussen mij en mijn droom in stond was aangenomen worden. Geen probleem dacht ik. Met twee bestuursjaren, zitting in denktanks en andere relevante werkervaring dacht ik wel in aanmerking te komen voor het Rijkstraineeship (RTP, de overheid gebruikt meer afkortingen dan de meest dichtgetikte student).

Dat was gerekend buiten de selectieprocedure.

Omdat er niet genoeg ambtenaren zijn om 1.800 cv’s door te lezen, heeft het Rijk het sollicitatietraject uitbesteed aan ‘organisatieadviesbureau’ Leeuwendaal. Omdat Leeuwendaal ook niet de benodigde expertise in huis heeft, wordt het Zweedse bedrijf Assessio ingeschakeld om het daadwerkelijke assessment uit te voeren. Leeuwendaal heeft overigens wel een tijdje Ronald Giphart als writer in residence gehad, dan weet u ook meteen dat u hem als schrijver ook nooit meer serieus hoeft te nemen.

Toverwoord in de sollicitatie is gamebased assessment (GBA). Vrij vertaald betekent dit spelletjes spelen op je laptop die zogenaamd iets zeggen over je persoonlijkheid. Zo moet je bijvoorbeeld een digitale ballon zo groot mogelijk opblazen zonder dat die knapt. In een ander voorbeeld moet je op het juiste moment wel of niet op een knop op je toetsenbord klikken. Voordat je begint, word je gerustgesteld: het maakt niet uit hoe je het doet, het gaat om een beeld te krijgen van jou als persoon. Ik citeer uit het informatiefilmpje: ‘Er is geen goede of foute manier om deze opdrachten te maken…’

De praktijk blijkt toch echt anders te liggen. In de mail met mijn afwijzingsbericht zag ik namelijk dat die beslissing was genomen op basis van het aantal punten dat ik had gescoord. Ongeveer een kwart (volgens de telefoniste) kwam van het GBA.

Groot voordeel van GBA is dat het zogenaamd een objectieve manier van meten is en leidt tot meer diversiteit. Nog een citaat: ‘Deze beproefde methode komt direct uit de neurowetenschappen.’ Met andere woorden: can’t argue with science.

Gelukkig heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken, met de Universiteit van Tilburg, een assessment gedaan van de assessments. Conclusies: ‘De psychometrische kwaliteit van de games elementen (sic) laat te wensen over …’ en het onderzoek ‘kan niet aantonen dat het GBA bijdraagt aan quality-of-hire.’

Op het internet vind je overigens genoeg bedrijfjes die allerlei stoomcursussen aanbieden aan iedereen die bereid is daarvoor te betalen. Ene Taco raadt aan om oud-trainees te bellen. Je zou bijna zeggen dat het objectieve en neutrale GBA toch vooral bestaande ongelijkheid in de hand lijkt te werken. Ook de persoonlijkheidstest is makkelijk te manipuleren als je weet dat er vooral gezocht wordt naar relatiegerichte personen. Eerlijkheid is nobel maar gaat je niet door de selectie helpen als je anders bent.

Ik lig er overigens niet wakker van. Het IKB zal ik weliswaar moeten missen, maar mijn overgang naar deugdzaam burgerman gaat onverminderd door.

Omar Ghaly studeert Egyptologie