Volgens een onderzoek dat de mensenrechtenorganisatie liet uitvoeren onder een representatieve groep van ruim duizend studenten, maakt 11 procent in hun studententijd seksuele penetratie mee, zonder dat de vrouw hier instemming voor gaf.

Hetzelfde geldt voor 1 procent van de mannen. Voor ongewenste handelingen zonder penetratie, zoals betasten en zoenen, ligt het percentage op 31 procent voor vrouwen, en 11 voor mannen. Als je de niet-studententijd meetelt - de middelbare school en ervoor, dus - heeft ongeveer een vijfde van de vrouwen ooit ongewenste penetratie meegemaakt, en meer dan de helft ongewenste seksuele handelingen. Voor mannen is dit respectievelijk 3 en 19 procent. 

Seksuele penetratie zonder instemming, met object of met lichaamsdeel, is verkrachting, zegt Amnesty. Dat is ook het uitgangspunt van een nieuw wetsvoorstel dat klaarligt, dat alle onvrijwillige seks strafbaar stelt. De meeste studenten zijn het hier ook mee eens, concluderen de onderzoekers: 80 procent vindt penetratie zonder instemming ‘altijd’ verkrachting.

‘Niet erg genoeg’

Maar voor slachtoffers blijkt dit lastiger: zestig procent van de ondervraagden die seksuele penetratie zonder instemming meemaakten, vinden het zelf moeilijk het verkrachting te noemen. Ze vinden bijvoorbeeld dat ze zelf medeverantwoordelijk zijn, of twijfelen of ze wel duidelijk genoeg ‘nee’ hebben gezegd. Anderen willen het geen verkrachting noemen omdat het binnen een relatie was, of omdat het in hun ogen ‘niet erg genoeg’ was.

‘Het was een jongen die ik via via kende. En eerst wilde ik het niet maar doordat ik gedronken had en hij stopte niet met zeuren heb ik toch soort van toegestemd. Bij verkrachting denk ik meer aan echt dwang en iemand die je misschien niet kent die geweld gebruikt’, schrijft een van de ondervraagden.

Freezing

Terwijl er in de meeste gevallen geen sprake is van dwang met fysiek geweld, concludeert het onderzoek, ‘al is dit in 10 procent van de gevallen wel degelijk het geval’. Veel vaker worden signalen genegeerd, gaat iemand door zonder te checken of de ander wel wil, of dringt de dader hardnekkig aan. In 63 procent van de gevallen ging de dader door terwijl het slachtoffer niet meer reageerde, of ‘bevroor’.

Dit heet freezing, schrijven de onderzoekers: ‘Een psychologische en fysieke reactie, waarbij het slachtoffer zich niet meer kan bewegen en dus geen verzet kan plegen. Dit komt voor bij ongeveer 70 procent van de verkrachtingen’.

Bovendien is de dader meestal een bekende. Sterker nog, in een derde van de gevallen is het de partner (34 procent). Verder gaat het vaak om een scharrel, een date, of een goede vriend(in). Elf procent van de ondervraagde slachtoffers kende de dader helemaal niet.

Nauwelijks aangifte

Driekwart van de slachtoffers houdt klachten, meestal op psychisch, relationeel of seksueel vlak. Bij een kleiner gedeelte (14 procent) gingen de studieresultaten achteruit, en 6 procent moest een tijd stoppen met werken en studeren.

Veel studenten die ongewenste penetratie hebben meegemaakt houden dit bovendien voor zich: vier op de tien deelt met niemand wat er is gebeurd. Degenen die het wel delen, nemen meestal een vriend, vriendin of partner in vertrouwen. Daarbuiten blijkt het lastig om aan de bel te trekken. Met name de drempel om aangifte te doen blijkt hoog: maar 1 procent stapte naar de politie.

Maar 2 procent stapt naar de universiteit of hogeschool. Dat heeft er vooral mee te maken dat veel studenten helemaal niet weten waar ze melding kunnen maken of om hulp kunnen vragen, zeggen de onderzoekers. ‘Slechts een fractie weet dit precies te vinden.’