Dat de oorlog in Oekraïne bij veel studenten leeft, bleek donderdag tijdens de drukbezochte paneldiscussie in het Wijnhavengebouw. Zo’n tweehonderdvijftig man, voornamelijk studenten, vulden de zaal en ongeveer evenveel keken online mee. Een handjevol studenten hield tijdens de bijeenkomst live het nieuws bij op hun laptops.
Frans Osinga, bijzonder hoogleraar oorlogsstudies, schetste een vrij somber beeld. ‘De oorlog kwam niet als een verrassing. We hebben het leven te makkelijk gemaakt voor Poetin. Ik vrees een lang, bloederig gevecht met veel slachtoffers, en we zouden een nieuwe Koude Oorlog kunnen krijgen.’
Wat Poetin beoogt, is volgens hem onduidelijk. ‘Hij heeft zijn eigen kansen overschat en het Oekraïense verzet onderschat. Hij kan niet heel Oekraïne bezet houden. Maar zijn huidige vooruitgang is al een overwinning, omdat delen van Oekraïne onder zijn controle staan en het land niet meer de NAVO gaat betreden.’
Polarisatie
Osinga was wel kritisch op de sancties tegen de Russen. ‘Over het algemeen werken ze als afschrikmiddel vóórdat je ze inzet. Daarna worden ze vooral een strategische beperking waar je rekening mee moet houden. Ik betwijfel dat Poetin zijn gedrag gaat aanpassen.’
Dat beaamde Isabelle Duijvesteijn, hoogleraar geschiedenis. ‘Sancties vormen een sterk signaal dat je het oneens bent, maar ze doen vooral pijn aan het volk, niet zozeer degenen die de beslissingen maken. We moeten ons afvragen: hoe kunnen we wél ervoor zorgen dat landen als Rusland anders gaan handelen?’
Oekraïnekenner Honorata Mazepus was sceptisch over uitsluiting van Russische staatsmedia. ‘Ze vormen in Europa geen dreiging, omdat we zoveel andere bronnen hebben. Het verbannen daarvan kan juist polarisatie veroorzaken.’ Ook het uitsluiten van Russische sporters en artiesten bekritiseert ze. ‘Zo snijden we culturele banden door, en dat brengt ons terug naar de isolatie die we tijdens de Koude Oorlog meemaakten. We moeten de vijand niet demoniseren.’
Schuilen
Rechtenpromovenda Veronika Yefremova verraadde haar afkomst met een subtiele geel-blauwe speld. Zij sprak zich uit met een persoonlijk verhaal. ‘We zijn nauw verbonden met Rusland: veel Oekraïners spreken Russisch en ik heb Russische vrienden. Maar dat betekent niet dat we geen eigen land zijn. Ik denk niet dat het nog goedkomt met die verbondenheid. Niemand gaat ooit vergeven wat Rusland doet, want mijn stad wordt gebombardeerd en mijn familie moet schuilen. Deze pijn gaan we nog generaties voelen.’
‘Ik snap niet waarom jullie zo’n zwart-wit verhaal vertellen’, reageerde een bebaarde student met diepe stem en een Oost-Europees accent. ‘Waarom wil Zelensky zo graag bij NAVO en daarmee een vijand van zijn eigen buurland worden?’
De beladen vraag sloeg in als een bom: de zaal werd rumoerig en deelnemers keken met ongeloof de student aan. Yefremova antwoordde resoluut: ‘Wij hechten waarde aan vrijheid en democratie. Ons buurland heeft daar niets mee te maken.’
Ze kreeg bijval uit het publiek van Elina, een Russische promovenda. ‘Veel Russen durven niet te protesteren, omdat de overheid hardhandig tegen ze optreedt. Maar ik weet dat ik, net als veel andere Russen, met Oekraïne solidair ben.’
Daarop volgde een massaal applaus.