Wat is het verschil tussen Yousef Gnaoui en de artiest Sef?
‘Er is veel overlap tussen Sef en Yousef en die twee komen ook steeds dichter bij elkaar. De scheiding tussen wat ik maak en wie ik ben, wordt steeds vager. Het is de afgelopen jaren allemaal een stukje eerlijker, directer en rauwer geworden. Toch blijft het maken van kunst een andere manier van communiceren dan gewoon een gesprek met iemand voeren, dus zullen ze nooit helemaal samensmelten.
‘Toen ik begon, voelde het alsof ik een karakter moest aannemen, maar na verloop van tijd merkte ik dat hoe dichter ik bij mezelf blijf, hoe interessanter en beter hetgeen wordt wat ik maak.’
Waarom heet je voorstelling VLAG?
‘De vlag is het perfecte voorbeeld van een idee waarin veel mensen geloven, een symbool voor iets wat wij voor waar aannemen. Maar een land is gewoon een concept, het is niet iets wat echt bestaat in de natuur. Je hebt continenten gescheiden door water: dat zijn de enige echte grenzen. Verder hebben we alle andere grenzen kunstmatig letterlijk en figuurlijk op de wereld geprojecteerd. Niet alleen tussen landen, maar ook tussen arm en rijk, man en vrouw, zwart en wit, al dat soort dingen.
‘Ik ga in op de systemen waarin we leven en waarom die moeten veranderen. Ik kom niet met de oplossing, die heb ik niet. Maar ik probeer complexe dingen, zoals bijvoorbeeld kapitalisme, af te breken en daardoor ruimte te creëren voor iets nieuws.
‘Ik hoop mensen aan het denken te zetten over die systemen en dat ze die energie meenemen in hun dagelijks leven. In de keuzes die ze maken die impact gaan hebben op de rest van de wereld.
‘De voorstelling is een combinatie van beeld en geluid. Ik gebruik video’s die ik op bijvoorbeeld YouTube of TikTok heb gevonden en die plaats ik in de context met de muziek van mijn nieuwe album Ik Zou Voor Veel Kunnen Sterven, Maar Niet Voor Een Vlag.’
Hoe ziet dat eruit?
‘Er zijn continu meerdere dingen tegelijk gaande en ik creëer contrasten met de video’s en mijn werk, of laat die elkaar juist aanvullen. Ik sta bijvoorbeeld voor een opname van Mark Rutte die zegt: “Nederland is een ontzettend gaaf land.” Het is een gekke vorm die moeilijk te omschrijven is, het is iets anders dan wat mensen gewend zijn. Je moet het zien en ervaren.
‘De show is voor iedereen. Tot nu toe zijn er zowel 17-jarigen als mensen van in de 80 op afgekomen. Ik heb ideeën waar ik meer over wil nadenken en ik nodig iedereen die daar ook geinteresseerd in is uit om mee te denken.’
Wat is de oorzaak van de problemen die je aankaart?
‘Superimperialisme en kolonialisme. Het zien van grond, mens en natuur als bezit. Er is een gezegde: eigendom is diefstal. Zodra je ergens jouw bezit van maakt, neem je het automatisch af van ieder ander. De baas willen spelen over een regio, of over anderen, is een hardnekkig probleem. Nederland doet dat op dit moment niet, maar heeft dat wel heel lang gedaan.
‘Thema’s zoals ongelijkheid, de greep van het kapitalisme en de gevaren van nationalisme spelen overal. De afgelopen twee weken hebben bepaalde momenten in de voorstelling een hele andere lading gekregen door de gebeurtenissen in het Midden-Oosten.
‘Er is een volk – ik zeg expres volk, niet land – dat al superlang wordt gekoloniseerd en onderdrukt. Wij kijken ernaar terwijl het maar doorgaat. Ik sta aan de kant van de onderdrukte Palestijnen, niet aan de kant van de staat van Israël. Dan heb ik het niet over iedereen die in Israël woont: zij zijn het niet allemaal eens met het beleid van hun overheid - net zoals ik het niet eens ben met alles wat onze regering zegt en doet.
‘Ik kan me voorstellen dat als er in Palestina mensen waren komen wonen, ongeacht religie en zonder het doel om een staat op te richten, het een heel ander verhaal was geweest. Het gaat mis op het moment dat je ergens eigendom van probeert te maken.’
Op het nieuwe album maak je een connectie tussen kapitalisme en radicalisering. Hoezo?
‘Een kat in het nauw maakt rare sprongen. Als je mensen klein houdt, onderdrukt en geen perspectief biedt terwijl je jezelf verrijkt, worden ze kwetsbaar voor radicalisering. Dat doet kapitalisme.
‘Maar radicaliseren kan zowel op een positieve als een negatieve manier. Het betekent niet per se dat je extremistisch of gewelddadig wordt. Je kan ook radicaal problemen uit elkaar trekken en met radicale oplossingen komen en zo iets grondig en bij de wortel aanpakken. In die zin is radicalisering heel gezond.
‘Het wordt anders wanneer mensen zich verliezen in complottheorieën of vreemdelingenhaat en bereid zijn om geweld te gebruiken tegenover anderen. Dat is de andere kant van het spectrum, maar allebei wordt deels veroorzaakt door onderdrukking. En onderdrukte mensen zijn onvoorspelbaar.’
Zie jij jezelf als ‘gezond radicaal’?
‘Ja, je moet als maker soms extreem of radicaal anders denken over de manier van leven. Ik ben geen politicus of beleidsmaker en het is niet mijn functie om deze problemen op te lossen. Het gaat ook niet altijd om het antwoord, maar om het juiste type vraag stellen, waardoor je iets op een hele nieuwe manier kan bekijken. Ik probeer uiting te geven aan wat ik denk en voel, en als dat als gevolg heeft dat andere mensen zich geholpen of gezien voelen is dat alleen maar mooi meegenomen.’
‘Iets minder op ratio en veel meer op vibe’, rap je in het nummer ‘In Den Beginne’. Staat gevoel boven logica voor jou?
‘Ik denk dat we constant gericht zijn op efficiëntie en optimalisering van de economie boven alles. Dat is een heel rationeel ding. Als we iets meer gevoel, empathie en solidariteit in die mix zouden gooien, krijgen we hele andere resultaten. Ik wil dat we gaan handelen vanuit menselijkheid.’
Yousef Gnaoui/Likeminds, VLAG, Leidse Schouwburg, zaterdag 4 november, 20:25 u, €14,50-22,50