‘Stilte bestaat niet’, stelt Guy Livingston, pianist en promovendus. ‘Waar je ook naartoe gaat, je zult menselijk of natuurlijk geluid tegenkomen. Dat is deel van onze planeet. Zelfs als je naar een doodstille kamer gaat, zul je je eigen lichaam horen. Je komt niet van geluid weg. Als je eigen lichaam geen geluid maakt, ben je dood.’

Livingstons muzikale achtergrond gaat ver terug. Hij had een inspirerende pianolerares, een moeder die zong en een vader die trompet speelde - ‘niet goed, wel enthousiast’.

Zijn huidige interesse ligt bij een ogenschijnlijk verrassend onderwerp: stilte. Vrijdag geeft hij hierover een lezing bij TEDxLeidenUniversity.

Berucht stuk

Het begon met een ontmoeting op het conservatorium met John Cage, een bekende Amerikaanse componist. ‘Hij was geweldig gepassioneerd. Zijn hele leven was muziek. Maar voor hem was muziek veel meer dan de instrumenten. Hij was geïnteresseerd in andere geluiden: lawaai op de achtergrond of fluitende vogels. Dat is allemaal verbonden aan hoe je de wereld door geluid ervaart. De wereld werd opeens veel groter.’

Cage schreef het beruchte ‘4'33"’: een pianist gaat achter de piano zitten, opent de klep en zit daar vier minuten en drieëndertig seconden zonder ook maar één van de toetsen aan te raken.

Het ging Cage niet om de stilte, zegt Livingston, maar de geluiden vanuit de omgeving.

‘Hij was dé avant-garde componist. Hij vond dat we ál het geluid om ons heen konden waarderen. Vroeger vond men: wat geen muziek is, is ongewenst. Maar Cage vond dat lawaai juist gewenst. Alles kunnen we waarderen als we maar genoeg luisteren, vond hij. Dat is niet per se waar, maar misschien werkte het voor hem. En we moeten sowieso bedachtzamer gaan luisteren naar muziek.’

Livingston schrijft nu in Leiden een proefschrift aan het Academy of Creative and Performing Arts over stilte.

‘Ik bestudeer muzikale en architectonische markers voor stilte: wat doe je om stilte aan te geven? Wij doen bijvoorbeeld een vinger op onze lippen. Als je teruggaat naar oude culturen, is dat een gemeenschappelijk symbool. Wat voor andere symbolen zijn er?’

‘Stilte kan nuttig zijn’, vindt hij. ‘Het is niet voor iedereen. Ik ben geen stil persoon: ik praat graag, ik maak graag muziek, en ik luister graag naar luide muziek. Maar soms is stilte waardevol om te kunnen reflecteren en mijn eigen gedachten te vinden. Nu ik aan mijn proefschrift werk, heb ik daarvoor meer dan genoeg tijd.’

Die bedenktijd zette hij in om zijn passie naar de ruimte te brengen. Hij houdt een doosje met vijf kralen omhoog. Het is een replica van het kunstwerk dat hij heeft gemaakt voor de Moon Gallery: 64 artiesten kregen 1 kubieke centimeter voor een kunstwerk.

Sinds februari zweeft het doosje met de kralen van Livingston in een baan om de aarde, in het International Space Station(ISS).

Traag dansen

‘Ik wilde een muziekinstrument bouwen. Maar het is zonder gespecialiseerd gereedschap onmogelijk om het te maken en constant te laten draaien. Bovendien zit de doos potdicht, dus niemand zou het kunnen horen. Maar ik bestudeer stilte, dus dat kwam goed uit.

‘De vijf bolletjes zijn geïnspireerd door de zogeheten lagrangepunten, plekken in de ruimte die evenveel zwaartekracht ervaren van de aarde als de zon. Dat zijn dus echt punten van stilte.’

Sommige kralen lijken bovendien op planeten: een is rood-oranje, een ander turkoois. ‘Misschien kun je een een-op-een vergelijking maken met het zonnestelsel, maar dat wil ik dubbelzinnig laten.’

De kleine kralen zijn zo licht, dat ze op het ISS in hun doosje vrij rondzweven.

‘Daardoor botsen ze tegen elkaar aan. Dan zouden ze geluid maken, maar dat kun je natuurlijk niet horen. Recent kreeg ik een video te zien. Ze zweven heel traag rond, veel trager dan ik had verwacht. Je merkt het pas als je de video versnelt. Het is alsof ze dansen, en dat vind ik echt mooi. Ik houd van die onverwachte uitkomst.’