Pushbericht: ‘Pas op, u zou komende week depressief kunnen worden.’ Als het ligt aan Eiko Fried is dit de toekomst. De Leidse psycholoog leidt het project WARN-D, een jarenlange studie naar het voorkomen van depressies.

Daar is het volgens hem hoog tijd voor, omdat behandelingen niet altijd aanslaan. ‘Sinds de jaren 90 gebruiken we dezelfde therapieën en medicaties, en ondanks voortdurend onderzoek zien we nauwelijks verbeteringen in de effectiviteit daarvan. Slechts de helft van depressieve patiënten voelt zich na een eerste behandeling beter.’

En dat terwijl je depressies juist kunt voorkomen, als je er op tijd bij bent. ‘Bijvoorbeeld door op een gezonde manier met stress leren omgaan en voldoende slapen. Maar de grote vraag blijft: op wie moeten we ons richten, en wanneer moeten we ingrijpen?’

Dat hoopt hij met WARN-D te beantwoorden. Vier groepen van vijfhonderd studenten worden intensief gevolgd; van het eerste cohort zijn de meeste resultaten inmiddels binnen.

Deelnemers vullen vier keer per dag een enquête in over hun mentale toestand: hebben ze vervelende dingen meegemaakt, zijn ze gestrest of juist blij? Daarbij dragen ze een smartwatch die onder andere hun hartslag en slaapritme meet. Ook in de maanden daarna krijgen ze geregeld vragenlijsten. Doel van de jarenlange studie is om een weeralarm voor depressie te ontwikkelen: voorspellen wie het meeste risico loopt, en wanneer.

Dat levert ‘terabytes aan data’ op, zegt Fried. Meer dan twintig mensen werken mee aan het project, van masterstudenten tot wetenschappelijk adviseurs. ‘Zelfs aan tech support is een collega twintig uur per week kwijt.’

Maar al die gegevens zijn volgens hem ook noodzakelijk. ‘Grote doorbraken in kankeronderzoek of weersvoorspelling kwamen doordat we complexiteit omarmden. We hebben depressie te simpel voorgesteld, en moeten accepteren dat het enorm ingewikkeld is. Heel veel factoren spelen een rol: niet alleen je hersenen, maar ook je sociale omgeving, leefstijl, persoonlijkheid, enzovoorts.’

In deze grote wirwar gaat Fried op zoek naar patronen. ‘We weten nog niet welke gegevens we uiteindelijk kunnen gebruiken om depressie te voorspellen. We moeten eerst grip krijgen op het ingewikkelde systeem dat erachter zit.’

Hij is niet de eerste die depressies probeert te voorspellen. ‘Maar veel onderzoekers kijken te ver vooruit. Je kunt niet het weer over twee jaar voorspellen, hetzelfde geldt voor depressies. We willen weten of iemand binnen een paar maanden of zelfs weken het risico loopt.’

De studie richt zich specifiek op alle studenten aan universiteiten, hbo’s en mbo’s. ‘Depressie is een enorme blob: iedereen beleeft het anders. Twee mensen kunnen allebei depressief zijn, maar door geheel andere oorzaken en zonder dezelfde symptomen. Als je vijftien bent, speelt de band met je ouders een belangrijke rol voor je mentale gezondheid. En op je vijftigste zijn medische problemen juist een issue. Een waarschuwingssysteem voor iedereen is te ambitieus, daarom hebben we de groep ingeperkt.’

Jonge mensen zijn volgens Fried de ideale groep. ‘In het licht van de coronacrisis zien we dat mentale gezondheid een belangrijke rol speelt bij jongeren. Wie van een depressie is hersteld, krijgt vaak alsnog te maken met een terugval. Als je die eerste episode voorkomt, dan voorkom je levenslang lijden.’

Maar praktische zaken spelen ook een rol. ‘Ze kunnen beter omgaan met technologie. En voor veel wetenschappers zijn studenten makkelijker te rekruteren.’

Met de resultaten wil Fried uiteindelijk een app ontwikkelen. ‘Die zou de gebruiker elke dag ondervragen: hoe was je dag, hoe voel je je? Daarmee kan de app voorspellen of iemand het risico loopt op depressie, en zo ja, diegene waarschuwen.’

Aanmelden kan hier.