Politiewerk kan grofweg worden ingedeeld in drie dimensies, zegt Monica den Boer. ‘Wijk, web en wereld. In de wijk heeft de politie lokale ogen en oren.’ Dan de wereld: ‘Denk aan georganiseerde misdaad zoals drugshandel, terrorisme en cybercrime.’ Het web speelt daarin een groeiende rol: ‘De samenleving digitaliseert en daar komen ook cybercriminaliteit, spionage en sabotage bij kijken.’

Den Boer is sinds 2024 bijzonder hoogleraar politiestudies in Leiden. Ze bekleedt ook de functie hoogleraar Militaire Politie Operaties bij de Nederlandse Defensieacademie in Breda. Van 2017 tot 2020 was ze Tweede Kamerlid voor D66, waar ze politie in haar portefeuille had. Vrijdag werpt ze in haar oratie Ins Blaue Hinein? een blik op de toekomst. ‘De wereld is heel snel aan het veranderen en de politie moet daarin meegaan. Alleen is de politieorganisatie dus dusdanig groot dat dat niet even over een nachtje ijs kan.’

Dat levert uitdagingen op in alle drie de dimensies. ‘De politie in de wijk is een prachtig streven en dat moet het ook blijven. Alleen de wijk zelf verandert. Het is niet meer de klassieke wijk waar mensen tien, twintig, soms wel vijftig jaar wonen met dezelfde kennissen en buren. Nu veranderen wijken voortdurend, dat maakt de informatiepositie van de politie lastig.

Minder zichtbaar

‘Daarnaast wordt er ontzettend aan de politie getrokken. Agenten moeten echt op heel veel plekken tegelijk zijn. De afstand tussen de criminaliteit en de dader wordt steeds groter.’ Dat kan ten koste gaan van de aandacht in de wijk. Als agenten minder zichtbaar zijn, kan dat de vertrouwenspositie onder druk zetten.

En hoe gaat het op het web? ‘De Nederlandse politie doet het heel goed op het gebied van technologische innovatie. Maar Nederland heeft een van de hoogste percentages virtuele mobiliteit in de wereld: we doen bijna alles online, van cadeautjes bestellen tot vakanties boeken. Criminelen weten het internet uiteraard ook te vinden, er vindt veel identiteitsfraude en dergelijke plaats. Het volume van die misdaden en criminaliteit is zo groot dat je daar wel keuzes in moet maken.’

 Dat zal een uitdaging blijven, ziet Den Boer. ‘Daarom behoeven digitale vaardigheden van agenten voortdurend onderhoud.’ En dat kost simpelweg tijd in een politieapparaat van 65.000 mensen. ‘Je moet in de gaten houden wat de balans is tussen digitaal rechercheren en de fysieke politiefunctie. Hoe blijf je ook digitaal bereikbaar voor de burger?’

In haar oratie bespreekt Den Boer drie mogelijke toekomstscenario’s. Het behoudende scenario zou betekenen dat er weinig verandert. De focus blijft liggen op meer blauw op straat, waardoor de druk op de politie niet afneemt.

afstoten of opheffen

In het meest radicale scenario zou de politie bepaalde taken overhevelen, zelfs ‘afstoten of opheffen’. Den Boer: ‘De politiefunctie wordt al door heel veel verschillende andere organisaties uitgeoefend, zoals private beveiligers en boa’s, dus er is al sprake van een verdeling van de politiefunctie. Dus je zou kunnen kijken: kunnen taken worden uitbesteed zonder het monopolie op geweld te verzwakken? Je kan dan denken aan het uitbesteden van de beoordeling van wapenvergunningen of aan de selectie van politiemensen, de administratieve taken.’

Maar, geeft ze toe: ‘Als je dat soort taken jarenlang hebt uitgeoefend, is het lastig om daar afscheid van te moeten nemen.’

En dus wordt het waarschijnlijk het realistische scenario, waarin de politie meer probeert samen te werken met andere actoren om de druk te verlichten, en sterker inzet op preventie. ‘Dat betekent dat we die informatiepositie van de politie sterk verbeteren, zowel in de wijk, als op het web als in de wereld. De politie beschikt over heel veel gegevens, maar de kracht, kennis en kunde zitten hem in het daadwerkelijk goed inzetten van die data.’

klein land

Het gebeurt nu nog wel eens dat precies het belangrijkste puzzelstukje wordt gemist om een zaak op te lossen. ‘Het moet ook goed doordringen dat het delen van data ontzettend belangrijk is om beschikbare informatie goed te benutten.

‘Maar het allerbelangrijkste is dat je erkent dat Nederland gewoon maar een heel klein land is. Waar een crimineel zich ontzettend makkelijk van de grens van de ene regio naar de andere regio verplaatst of zelfs naar het buitenland. Het haasje is heel snel vertrokken, en daarom is internationale politiesamenwerking van groot belang.’

Monica den Boer. Ins Blaue Hinein? De toekomst van de politiefunctie vanuit wetenschappelijk perspectief
14 februari, 16:00 - 17:00 uur.
De oratie is te volgen via livestream