Aphaereta vondelparkensis.

Ptomaphagus thebeatles.

Nee, het zijn geen toverspreuken of bezweringen, maar de wetenschappelijke namen van nieuwe insectensoorten die in de afgelopen vijf jaar zijn ontdekt. Niet ergens diep in het regenwoud of op een exotisch koraalrif maar – de eerste naam verklapt het al – in het Amsterdamse Vondelpark. De eerste soort is een kleine sluipwesp, de tweede een kever die is vernoemd naar de beroemdste band aller tijden.

Zonder Taxon Expeditions, een organisatie uit Leiden, zouden deze soorten niet ontdekt zijn. Hoewel hun expedities vaak naar verre bestemmingen leiden, zoals Griekenland, Montenegro en Borneo, organiseren ze ook expedities op eigen bodem.

Het idee om de biodiversiteit van een Nederlands stadspark te onderzoeken, zorgde in 2019 voor opgetrokken wenkbrauwen. ‘Je zou denken dat Nederland een van de meest bestudeerde landen is als het gaat om biodiversiteit’, vertelt Maaike de Voogd, maar ondanks alle kritiek ontdekten ze in het Vondelpark dus twee nieuwe soorten.

Nu richt de Taxon Expeditions zich opnieuw op stedelijke projecten – onder meer in het Leidse Singelpark. Hoewel deelnemers niet iedere keer nieuwe planten of dieren ontdekken, stuiten ze wel altijd op een verrassend grote verscheidenheid.

De Voogd werkt al twee jaar parttime bij Taxon Expeditions. Vorig jaar behaalde ze haar masterdiploma biologie in Leiden. Menno Schilthuizen, de medeoprichter van Taxon Expeditions, was een van haar docenten. De rest van haar tijd werkt ze bij Naturalis aan modellen die voorspellen waar wilde bijen kunnen leven.

Het Singelpark is een grote lus van 6,5 kilometer rondom het centrum van Leiden. ‘Het is aangelegd door kleinere parken met elkaar te verbinden’, legt De Voogd uit.

Ook begraafplaatsen, de Hortus Botanicus en het terrein van het Wereldmuseum maken er deel van uit. Door deze mix is er ook ‘een verscheidenheid aan beheer’. In parken wordt de vegetatie bijvoorbeeld kort gemaaid, terwijl een kerkhof meer met rust wordt gelaten.

En een verscheidenheid aan leefgebieden leidt tot een verscheidenheid aan soorten. ‘We verwachtten daarom ook verschillende soorten aan te treffen op verschillende plekken.’

Het biodiversiteitsproject in het Singelpark ging in 2023 van start en sindsdien zijn er acht expedities geweest, meestal in de lente en zomer, omdat dat de beste tijd is om zoveel mogelijk soorten te vinden. ‘Bij sommige soorten zie je alleen in de winter de volwassen diertjes, maar mensen zijn dan minder geneigd om naar buiten te gaan. Daarom kiezen we toch voor maanden met beter weer.’

Het project is een voorbeeld van burgerwetenschap, waarbij het grote publiek kan bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek. Deelnemers van allerlei pluimage werden grondig getraind in het opsporen en identificeren van kleine diertjes. Ze werkten onder andere met netten, zeven en kleine insectenzuigers. De expedities werden begeleid door meerdere experts – specialisten op het gebied van spinnen, slakken, korstmossen en andere soorten.

Burgers zijn natuurlijk geen experts in het identificeren van soorten, dus de onderzoekers controleren hun werk altijd grondig. ‘We checken alles’, legt De Voogd uit, ‘want het is meestal de eerste keer dat mensen zoiets doen.’ Bij bijzondere vondsten wordt het DNA naar een bedrijf gestuurd voor sequentieanalyse.

Maar het project is niet alleen nuttig voor de wetenschappers. ‘Het is ontzettend leuk voor de deelnemers, van kinderen tot oma’s. Ze willen vaak de hele dag doorgaan. Het project is vooral bedoeld om hen te informeren en een duidelijker beeld te krijgen van de werkelijke biodiversiteit in parken. Mensen denken vaak aan een natuurgebied, maar de natuur is vaak veel dichterbij, ook in je achtertuin.’

Biodiversiteit doet ertoe omdat alle soorten – ook mensen – op de een of andere manier met elkaar verbonden zijn. ‘Je kunt niet alleen van dat ene vogeltje in je tuin houden zonder te bedenken dat alles afhankelijk is van dat netwerk.’ Wie van vogels houdt, moet zichzelf ook afvragen wat ze eten: insecten, of planten die door insecten moeten worden bestoven. ‘Als biologen weten we dat dit belangrijk is, maar ik denk dat het de “gewone mensen” zijn die het verschil kunnen maken.’

Er valt nog een heleboel te ontdekken. ‘Sommige van de meest voorkomende insectensoorten zijn nog niet waargenomen in Leiden.’ Wat zijn volgens haar de spannendste vondsten? ‘Niet de grote soorten met felle kleuren.’ Die zijn makkelijk te identificeren en dus al bekend. ‘De kleine, bruine, moeilijk te onderscheiden soorten zijn juist het interessantst.’

Sinds 2023 zijn er in totaal 1.443 soorten waargenomen in het Singelpark. Een van de zeldzame en bijzondere soorten is de Acrotona oxypodoides, een kever die normaal gesproken in Noord-Afrika voorkomt. De volledige lijst is te vinden op Waarneming.nl. ‘We hebben meer gevonden dan verwacht’, zegt De Voogd. ‘Maar als je echt goed rondkijkt, kun je in elk park meer vinden dan je zou denken.’