‘Klimaatverandering raakt ons allemaal, maar de gevolgen zijn vooral slecht voor diegenen die al in een zwakkere positie zitten, en dat zijn onder andere kinderen’, vertelt Roos van der Haer. De politicoloog en universitair docent besloot om de invloed van de klimaatcrisis te bekijken in haar eigen vakgebied: conflictgebieden en kindsoldaten.
‘In eerdere onderzoeken naar kindsoldaten hebben onderzoekers gekeken naar grote structurele factoren zoals globalisatie, armoede en bruto binnenlands product’, aldus Van der Haer. ‘Niemand keek naar klimaat. Ook als je kijkt naar verdragen over klimaatverandering, dan staat er niks in over kinderen. En in verdragen over de positie van het kind wordt er niks gezegd over klimaat. Dat vind ik schokkend. Klimaatverandering verandert alles.’
Berucht en gewelddadig
Ze onderzocht Sierra Leone, een land dat tijdens een lange burgeroorlog (tussen 1991 en 2002) periodes van droogte kende en ook nu nog erg kwetsbaar is voor de gevolgen van klimaatverandering. Een van de strijdende machten tijdens de burgeroorlog, rebellenbeweging Rebel United Front, rekruteerde in die periode veel kinderen.
‘Ze waren zeker niet de enigen, maar waren wel berucht en gewelddadig.’
In een artikel in Journal of Peace Research betoogt Van der Haer dat de droogte er direct aan heeft bijgedragen dat de kinderen zijn gerekruteerd, en dat dit door toekomstige klimaatverstoringen ook op andere plekken waarschijnlijker wordt.
‘Het klimaat verandert en plotseling heb je geen middelen meer. Het land is niet vruchtbaar, dus je hebt geen eten. Dan heb je als kind echt een probleem. Wat moet je doen? Je hebt honger en kan waarschijnlijk niet naar school. Je bij een rebellengroep aansluiten is een keuze om te kunnen overleven: daar krijg je wel te eten.’
Naast het aanbod van kindsoldaten voorspelt de politicoloog dat de vraag vanuit rebellengroepen zal groeien. Voor hen zijn kindsoldaten immers een goedkoop alternatief. ‘Je hoeft ze niet zo veel eten te geven en ze eisen ook niet veel extra’s. Volwassenen willen op den duur geld, of een stukje land. Dat vragen kinderen niet zo snel.
‘Sommige psychologen hebben zelfs gezegd dat kinderen beter zijn in vechten. Je kan ze indoctrineren en drugs geven. Ze hebben geen idee wat voor risico ze lopen of wat doodgaan betekent. Er zijn dus zowel economische als psychologische redenen die het rekruteren van kindsoldaten aantrekkelijk maken voor rebellengroepen. Klimaatverandering versterkt dat.’
Goedkoop alternatief
Hoewel Van der Haer voornamelijk naar groepen in Afrika kijkt, zijn haar bevindingen ook op andere plekken toepasbaar. Zo zijn rebellengroepen in Zuid-Amerika zoals FARC vaak ook afhankelijk van de handel in drugs en koffie. Klimaatverandering kan dat verstoren.
Van der Haer: ‘Als er droogte komt en de coca gaat eraan, dan moet die rebellengroep iets anders vinden om geld te verdienen. Dan zijn kindsoldaten een goedkoop alternatief.’
Meisjes zijn nog kwetsbaarder dan jongens. ‘In sommige Afrikaanse gebieden gaat zeventig procent van de meisjes niet eens naar school. Ze gaan alleen als de ouders het echt belangrijk vinden. Ook dat effect zal door klimaatverandering worden versterkt.’
Ook voor kinderen die niet direct meevechten in een leger kan het rekruteren van kindsoldaten gevolgen hebben.
‘In een studie die binnenkort uitkomt, kijken we naar hoe conflicten kindhuwelijken beïnvloeden. We zien dat tijdens oorlogen het aantal kindhuwelijken daalt, eenvoudigweg omdat er minder mannen zijn om mee te trouwen. Maar zodra er kindsoldaten betrokken zijn bij het conflict of er veel seksueel geweld is, zien we dat ouders hun dochters uithuwelijken omdat ze bang zijn dat ze anders worden gerekruteerd of verkracht.’