‘Vecht! Vecht! Vecht! Onderwijs is een recht!’
Even na elf uur klinken de eerste kreten nog een beetje onwennig uit de kelen van de stakers op de Garenmarkt. Dat is niet gek, want het is voor het eerst in de 450-jarige geschiedenis van de Leidse academie dat er een universiteitsbrede staking is afgekondigd. Aanleiding: de bezuinigingen van onderwijsminister Eppo Bruins die later deze maand door de Eerste Kamer worden behandeld.
In een serie estafettestakingen eisen universiteiten en hogescholen dat de bezuinigingen worden geschrapt. Leiden mocht, als oudste universiteit, het spits afbijten. Zo’n drieduizend studenten en medewerkers van de universiteit, de Hogeschool Leiden en mboRijnland vullen daarom op maandagmorgen de Garenmarkt.
In de lentezon heeft de staking iets gemoedelijks. De kramen die gratis patat en cola serveren voor de stakers, op kosten van de vakbonden, verhogen de festivalsfeer.
Dure domheid
Voor de aftrap van de stakingsreeks zijn niet de minste sprekers ingevlogen. ‘Wie denkt dat onderwijs duur is, weet niet wat domheid kost’, roept D66-fractievoorzitter Rob Jetten tegen de menigte. Ook richt hij zich direct tot onderwijsminister Bruins: ‘Doe het niet!’, een slogan die tijdens de manifestatie door zo’n beetje alle sprekers wordt herhaald.
‘Dit is niet alleen een strijd om jullie banen!’ waarschuwt Frans Timmermans vervolgens. Over wat minister Bruins zou moeten doen is de fractievoorzitter van GroenLinks/PvdA duidelijk: ‘Alle bezuinigingen moeten van tafel.’
Ook benadrukt Timmermans het belang van de emanciperende werking van onderwijs, iets wat een stakende onderzoeker kan bevestigen. ‘Ik kom uit Katwijk, wat best wel conservatief is, je moet maar gewoon doen wat je ouders je vertellen. Juist studeren aan de universiteit heeft mijn blik op de wereld enorm verbreed. Die mogelijkheid moet behouden blijven.’
Twee internationale archeologiestudenten zijn ook naar de manifestatie gekomen om hun solidariteit te betuigen. ‘Ik ben juist naar Nederland gekomen omdat het onderwijs hier zo goed is in vergelijking met mijn thuisland. Het is verdrietig dat het dan zo wordt afgebroken.’
Een taalkundige zegt nu al last te hebben van de bezuinigingen. ‘We hebben al vakken moeten schrappen, hopelijk blijft het daarbij.’ ‘Politici zitten daar om naar ons te luisteren, dus dat kunnen ze maar beter doen’, zegt zijn collega.
Naast de centrale manifestatie op de Garenmarkt is er ook een groep hoogleraren over de stad uitgevlogen om zogenoemde teach-outs te geven, mini-colleges op basisscholen en verschillende openbare locaties. ‘Zo tonen we solidariteit met al het onderwijs’, zegt Claire Weeda van WOinActie vanaf het podium.
Bestuur moedigt aan
Het is ongebruikelijk dat bij een staking de werkgever aanwezig is om de stakers aan te moedigen, maar ook collegevoorzitter Annetje Ottow beklimt het podium om de massa toe te spreken. ‘Het college van bestuur, alle decanen, iedereen steunt deze actie! Laat je stem horen. We zijn trots dat dit in Leiden en Den Haag gebeurt’, aldus de voorzitter. ‘We zijn blij dat wij als bestuurders de actie van vandaag kunnen steunen!’
Ondanks de positieve woorden van Ottow bleken er in de praktijk toch wat haken en ogen te zitten aan de werkonderbreking waardoor mogelijk niet iedereen die wilde staken dat ook kon. Verschillende opleidingen vroegen docenten om ‘essentieel onderwijs’ door te laten gaan.
‘Het is aan ons om ervoor te zorgen dat essentiële activiteiten, zoals belangrijke onderdelen van ons onderwijs, tentamens, promoties en oraties zoveel mogelijk doorgaan, om overlast voor studenten en medewerkers te voorkomen’, zo liet Sarah de Rijcke, decaan van de faculteit Sociale Wetenschappen weten aan medewerkers via een mail.
out of office
Ook op andere manieren komen medewerkers in een vreemde spagaat terecht door de staking. ‘Ik kreeg van de vakbond bericht dat we werk dat we vandaag zouden doen eigenlijk niet moeten inhalen’, vertelt een studieadviseur tijdens het protest. ‘Maar ik kan moeilijk alle mails van studenten die ik vandaag ontvang compleet negeren. Ik denk dat ik dat morgen maar ga doen. Ik heb vandaag wel een out-of-officebericht ingesteld dat ik aan het staken ben.’
Aan het eind van de manifestatie wordt het spreekwoordelijke estafettestokjes overgedragen aan Utrecht, waar dinsdag het tweede deel van de stakingsreeks start. Aan het eind van de estafettereeks vindt er nog een landelijke manifestatie plaats.
Wie blijven er allemaal werken tijdens de universitaire staking? En waarom? Mare maakte maandagochtend een rondgang langs de universitaire gebouwen. ‘Een staking moet chaos veroorzaken. Dit hindert alleen het personeel en de studenten.’
Terwijl een groep van zo’n honderd bèta-onderzoekers aanstalten maakt om vanaf het Gorlaeus richting de stakingsbijeenkomst op de Garenmarkt te vertrekken, lopen er ook mensen het gebouw in. Wie blijven er achter?
‘Het is toch vrij rustig’, beaamt een voorbijganger in de lege gangen van het Gorlaeus. In de kantoren brandt inderdaad weinig licht en veel bureaustoelen zijn leeg. Studenten Jente Blom (Chemistry, 27) en Lars van der Meer (Life, Science and Technology, 22) maken zich klaar om te gaan staken. Vandaag kwamen ze pas erachter dat ze dat zouden doen met hun stageteam, maar toch gaan ze mee.
Michiel en zijn collega blijven wel achter. Voor vandaag staan de cellen al klaar voor experimenten. Maar zelfs zonder experimenten waren ze waarschijnlijk niet gaan staken. ‘Misschien een beetje egoïstisch, maar ik denk niet dat één persoon extra heel veel gaat uitmaken. Ik vind het wel heel goed dat er wordt gestaakt, maar ik zie voor mezelf niet de noodzaak om daar te gaan staan’, geeft Michiel toe.
Te lange to-dolijsten en twijfels over de impact van het protest geeft voor het merendeel van de onderzoekers de doorslag om toch te blijven werken, blijkt uit een rondgang.
‘Tijd is tijd’, zegt een promovendus biologie in het Sylviusgebouw. Hij heeft besloten om vandaag gewoon door te werken en wil liever anoniem blijven. ‘Als ik ga staken, zit ik er zelf alleen maar mee. Ik voel niet de urgentie. Ik begrijp dat de bezuinigingen vervelend zijn, dat is superkut, but what can we do? Het kost mij weer een hele dag.’
Hij ziet wel andere manieren om de kritiek op de bezuinigen te ondersteunen: ‘Ik support het wel online, op Bluesky schrijf ik er berichten over.’
Een paar kamers verderop zegt een collega-promovendus straks juist wel te gaan staken. Het werk haalt hij later wel in. ‘Ik ben het niet eens met hoe de huidige politiek bezuinigt op de universiteit. Nu is dat niet per se het geval aan de bètakant, maar ik vind dat je daar wel als een eenheid moet staan.’
Hij is een van de weinigen van zijn onderzoekslab die meedoet, waar volgens hem veel internationals werkzaam zijn die zich minder betrokken voelen bij de Nederlandse politiek. Maar tijdens de rondgang zijn er ook veel Nederlandse onderzoekers achtergebleven om te werken.
In andere universiteitsgebouwen is het aanmerkelijker rustiger dan normaal. Bij het Pieter de la Court staan veel lokalen en kantoren leeg. Een enkele groep heeft overleg, sommige docenten staan een student te woord en op de deuren van de kantoren waar nog wel personeel werkzaam is prijken affiches tegen de bezuinigingen.
Ook het Herta Mohr is nagenoeg leeg. In het Kamelingh Onnes Gebouw vinden nog wel een aantal colleges plaats. Buiten staan studenten te roken.
In het Gorlaeus legt Sophie Wintermans uit waarom ze niet gaat staken, in tegenstelling tot de meeste collega’s van het Leiden Institute of Chemistry. De promovendus was wel bij het landelijk protest in Den Haag, afgelopen november. ‘Ik voelde me daar best moedeloos en nutteloos over. Er waren toen veel mensen, maar de reactie van de overheid was: “Schattig dat jullie er waren, maar we gaan er niks aan doen.” Als dat al niet helpt, dan wordt een lokale staking in Leiden al helemaal makkelijk aan de kant geschoven.’
Er moet feller worden geprotesteerd, vindt ze. ‘Een staking heeft als doel om chaos te veroorzaken. Het moet de dagelijkse gang van zaken hinderen. Hier hindert het alleen het universitair personeel en de studenten. We moeten echt aandacht opeisen in plaats van vriendelijk in willekeurige steden “alsjeblieft niet” zeggen: de A12 blokkeren bijvoorbeeld, zodat mensen er echt aandacht aan moeten besteden.’
Door Marieke Nolten