Het nieuws dat Italiaanse taal en cultuur zal worden geschrapt, kwam voor de opleiding onverwacht, zeggen docenten en de opleidingsvoorzitter tegen Mare.

‘Ik vind het jammer hoe dit is gegaan’, zegt opleidingsvoorzitter Carmen van den Bergh. ‘Ik was dit semester afwezig door zwangerschapsverlof. Toen ik terugkwam zag ik dat de opleiding wordt gesloten.’

Van den Bergh wist in juni, net als de andere opleidingsvoorzitters, dat er bezuinigingen aan zaten te komen. ‘Het ging toen nog niet over het schrappen of samenvoegen van opleidingen, maar wel dat de studieprogramma’s onder de loep moesten worden genomen.’

In oktober werden gesprekken gepland met de opleidingsvoorzitters. ‘Ik heb toen geprobeerd dat naar september of januari te verplaatsen, omdat ik in oktober zou bevallen. Ik ben wel deels vervangen, maar die persoon was niet aangesteld om wijzigingen te doen in het studieprogramma. Toen is mij toegezegd dat ik in januari op gesprek kon komen. Maar in plaats daarvan sta ik nu voor een voldongen feit, terwijl alle andere voorzitters wel de kans hebben gekregen aanpassingen aan de plannen te doen.’

Opgeofferd

Het resultaat: ‘Andere opleidingen zijn bewaard gebleven, en wij worden als enige opgeofferd. Dat is bizar. Ik ben er zeker van dat als er meer dialoog was geweest, we elkaar beter hadden kunnen begrijpen.’

Haar gedeeltelijke vervanger was universitair docent Emma Grootveld. ‘Ik was inderdaad niet aangesteld om wijzigingen in het programma voor te stellen’, bevestigt ze. ‘Daarom vroegen we uitstel voor een gesprek samen met de vice-decanen en de onderwijsdirecteuren, om zo alsnog de kans te krijgen om grondige wijzigingen in het programma te bespreken. Wij gingen er vanuit dat dat gesprek na de teugkeer van Carmen zou komen, dat is ons namelijk schriftelijk toegezegd.’

Wel had Grootveld al een bijdrage geleverd aan het tegenvoorstel van de opleidingsvoorzitters, dat in december aan het faculteitsbestuur is aangeboden. ‘Daar stond ook dat we verdere reducties wilden bespreken op het moment dat Carmen zou terugkeren van zwangerschapsverlof.’

‘We waren nog aan het discussiëren over een alternatief opleidingsprogramma’, zegt ook docent Enrico Odelli. ‘Maar toen Carmen terugkwam van zwangerschapsverlof bleek de beslissing al te zijn genomen. Dat vond ik heel pijnlijk om te horen. De andere voorzitters hebben wel de gelegenheid gehad om in gesprek te gaan met het faculteitsbestuur.’

Van den Bergh had veel liever gezien dat de brede bachelor Europese talen en culturen er was gekomen, waar Italiaans dan onderdeel van was geworden. ‘Ik heb daar een paar jaar geleden al zelf aan meegewerkt. Daar was niet bij iedereen draagvlak voor, maar opleidingen stonden er wel voor open.’

Ook vindt ze dat er veel tegen de argumenten van het faculteitsbestuur is in te brengen. ‘Dat Italiaans geen grote geopolitieke speler is, valt te betwisten. Premier Meloni is uitgeroepen tot invloedrijkste Europeaan van 2024. En dat Italiaans geen schoolvak is klopt ook niet. Het wordt niet vaak gedaan, maar scholen kunnen ervoor kiezen Italiaans te geven. Het is een van de officiële schooltalen.’

Wrang

Grootveld vindt het ‘ontzettend jammer’ dat het bestuur de opleiding wil sluiten. ‘Het is wrang dat Leiden, dat zich profileert als talenstad, dit vakgebied niet in bescherming neemt. Aan andere universiteiten worden vergelijkbare beslissingen genomen, waardoor het vakgebied Italiaans heel sterk wordt uitgedund en hier waarschijnlijk heel verzwakt uitkomt. Dat is pijnlijk.’

De Universiteit Utrecht is namelijk ook van plan de bachelor Italiaans te schrappen en de Universiteit van Amsterdam heeft alleen Italiëstudies. ‘Die opleiding is vrij beperkt op het gebied van het leren van de taal’, zegt Odelli. ‘Wij doen veel aan taalvaardigheid, en daarnaast ook aan cultuur-, letter- en taalkunde.’

Odelli is ‘diep teleurgesteld’. Hij werkt al zijn hele loopbaan, sinds 1989, bij de opleiding. ‘Ik beschouw mijn werk als een missie: het verspreiden van de Italiaanse taal en cultuur in Nederland. Ik zie voor de toekomst grote problemen om deze missie voort te zetten en maak me zorgen om de Italianistiek in Nederland.’

Italië is bovendien de vijfde handelspartner van Nederland. Odelli: ‘Wij leiden studenten op tot mediators die een belangrijke rol spelen, bijvoorbeeld bij het faciliteren van contacten tussen het Nederlandse en Italiaanse bedrijven. Ik geloof echt dat wij een sterk maatschappelijke taak hebben. Als Nederland geen Italianisten meer opleidt, heeft dat gevolgen voor het onderwijs, bedrijfsleven, internationale betrekkingen en de vertaalwereld.’

Bovendien denken de docenten dat het opheffen van de opleiding weinig zal opleveren. ‘We kosten niet veel geld, we hebben goede studentenaantallen vergeleken met andere universiteiten waar je Italiaans kan studeren’, aldus Van den Bergh.

Niet netjes

Het faculteitsbestuur heeft nog niet gezegd wat er met de medewerkers gebeurt. ‘We hebben de angst dat het persoonlijke consequenties zal hebben’, zegt Grootveld. ‘De instituten hebben gezegd dat we bijvoorbeeld meer algemene vakken kunnen gaan geven’, vertelt Van den Bergh. ‘Maar het is heel jammer hoe een opleiding die al ruim honderd jaar bestaat plots wordt stopgezet op basis van vage argumentatie en een gebrek aan dialoog.’

Het faculteitsbestuur wilde niet reageren op de vraag of er inderdaad een gesprek met Van den Bergh in januari was beloofd. ‘We zijn intern bezig met betrokkenen om uit te zoeken of er iets is misgegaan in het overleg met de opleidingsvoorzitter, en zo ja wat’, mailde vice-decaan Jeroen Touwen woensdagavond. ‘Vanzelfsprekend bespreken we dit dan rechtstreeks met de opleidingsvoorzitter en medewerkers in kwestie. Dat kunnen we natuurlijk niet via Mare doen, dat zou niet netjes zijn.’

Van den Bergh laat donderdagochtend desgevraagd weten dat het faculteitsbestuur inmiddels een mail heeft gestuurd waarin ze zich excuseren voor de onduidelijke communicatie.