De film, die mede op initiatief van het Leiden University College woensdagavond aan de Haagse campus en donderdagavond in café Utopie wordt vertoond, werd eerder al door het Amsterdamse documentairefestival IDFA geschrapt en zorgde bij het filmfestival van Toronto voor onrust, waardoor de vertoning daar verplaatst werd.

De documentaire toont de oorlog in Oekraïne vanuit het perspectief van Russische soldaten. Volgens critici laat de film een te positief beeld zien van het Russische leger, en worden door de Russen gepleegde oorlogsmisdaden verzwegen.

Een van die critici is de Oekraïense oud-student bestuurskunde Yana Rudenko, tevens oprichter van studievereniging voor Oost-Europese studenten ABBA, die eveneens kritiek heeft op de filmvertoning.

‘Ik ben geen voorstander van censuur, maar dit evenement is eenzijdig opgezet en komt neer op propaganda’, aldus Rudenko. ‘En propaganda heeft niks te maken met vrijheid van meningsuiting.’

Internationaal recht

Vooral de aanwezigheid van de Canadees-Russische regisseur Anastasia Trofimova is volgens Rudenko bezwaarlijk. ‘Trofimova is met Russische soldaten vanuit Rusland naar bezet gebied in Oekraïne gereisd, dat is een schending van internationaal recht. De universiteit moet zich daar niet mee inlaten.’

Dat de regisseur het internationaal recht heeft geschonden is volgens Rudenko ook de reden dat geen enkele gerenommeerde expert mee wil doen aan het vraaggesprek met de regisseur na afloop van de film.

‘Als academici kun je best een propagandafilm bekijken en daar over discussiëren vanuit verschillende invalshoeken, maar zo is dit evenement niet opgezet. Zonder tegengeluid is dit alleen propaganda, maar dat wil de universiteit niet zien. Zij hebben het alleen over censuur.’

Ook de Oekraïense ambassade in Nederland heeft zich uitgesproken tegen de filmvertoning. ‘De ambassade beschouwt steun voor het tonen van de film als steun aan de desinformatiecampagne van Rusland tegen Oekraïne’, zo is te lezen in een persbericht.

Rudenko noemt het opvallend dat ze daags voor de filmvertoning gevraagd werd om deel te nemen aan de paneldiscussie na afloop van de film door LUC-decaan Giles Scott-Smith via een comment op LinkedIn. Daar is ze niet op ingegaan. ‘Ik vond het een beetje wanhopig om dat zo last-minute nog te doen. En ik vind een LinkedIn-comment daar ook helemaal niet het geschikte medium voor. Hij had me best direct kunnen benaderen als hij serieus was.’

Open debat

In een reactie laat universiteitswoordvoerder Mischa van Vlier weten dat na afloop van de film onder leiding van een moderator zal worden gediscussieerd over de film. ‘De universiteit vindt het cruciaal dat studenten vanuit verschillende perspectieven een probleem kunnen bespreken en beoordelen, en vertrouwt erop dat de eigen gemeenschap prima in staat is om controversiële onderwerpen in een open debat, met respect voor elkaars mening, te behandelen.

‘Als bolwerk van de vrijheid is de Universiteit Leiden een warm pleitbezorger van een veelstemmig perspectief, waar uiteenlopende meningen en overtuigingen naast elkaar kunnen bestaan. De visie van de makers van de documentaire is, hoe deze ook luidt, niet meteen de visie van de universiteit. De universiteit veroordeelt wel zonder omhaal alle oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.’

De reactie is opvallend aangezien de universiteit in 2022 een academische paneldiscussie over Palestina verbood op basis van de huisregels. De gespreksleider bij de discussie zou toen volgens de universiteit ‘niet neutraal’ genoeg zijn geweest. De moderator beschikte ‘naar het oordeel van het college van bestuur niet over een profiel dat neutraal genoeg is om te faciliteren in een gebalanceerd debat waarbij ieder lid van de community kan meepraten en zich veilig kan voelen’.

Ook café Utopie laat in een statement weten door te willen gaan met de vertoning ondanks de kritiek.

Rudenko is niet van plan de vertoning te verstoren, maar heeft in plaats daarvan met ABBA een evenement georganiseerd dat tegelijkertijd plaatsvindt, namelijk een workshop EHBO met een Oekraïnse militaire arts. ‘We gaan voorafgaand aan de film met tourniquets om bij de deur staan. Ik hoop dat we nog wat mensen kunnen overtuigen naar ons evenement te gaan in plaats van naar de film.’

In een eerdere versie van dit artikel stond dat de vertoning van de film Russians at War bij het filmfestival van Toronto niet doorging. Dat klopte niet. De film is wel verplaatst.