De drempel om een probleem bij een vertrouwenspersoon aan te kaarten, kan hoog zijn. Universitair docent klinische psychologie Laura Steenbergen weet er alles van: zij was een van de klokkenluiders die de wetenschapsfraude van psycholoog Lorenza Colzato aankaartte. Uit onderzoek dat daarop werd gedaan, bleek dat Colzato in zeker vijftien artikelen had gefraudeerd.

Onlangs had Steenbergen enkele vragen over de terugtrekking van de besmette artikelen. Die wilde ze voorleggen aan de vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit Jan van Ruitenbeek. Ze besloot hem een mail te sturen, maar kreeg als antwoord dat hij al sinds november met emeritaat was. Op de universiteitssite onder het kopje vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit stonden echter nog zijn foto en contactgegevens vermeld.

Van Ruitenbeek liet Steenbergen weten dat ze een algemeen contactformulier kon invullen en naar een centraal meldpunt van alle vertrouwenspersonen kan sturen. ‘Ik heb dat gedaan, maar niet de specifieke vragen erbij vermeld’, zegt Steenbergen. ‘Omdat ik niet wist waar het formulier terecht zou komen.’

Twee uur later kreeg ze een mailtje van universitair hoofddocent klinische psychologie Nadia Garnefski, een directe collega. Zij blijkt de tijdelijke vervanger te zijn voor Van Ruitenbeek. ‘Ze reageerde heel netjes en liet mij de afweging maken of ik het bezwaarlijk vond om met haar in gesprek te gaan. Als ik dat inderdaad vond, kon ze me doorsturen naar de vertrouwenspersoon misstanden – maar die heeft geen wetenschappelijke achtergrond – of naar de vertrouwenspersoon promovendi, wat ik allang niet meer ben. Als ik had geweten dat het contactformulier terecht zou komen bij een collega van mij, had ik het niet gestuurd. Het is niet dat ik haar niet vertrouw, sterker nog: als ik me één collega moet voorstellen aan wie ik mijn vragen zou willen stellen, zou zij het zijn. Maar ik wilde juist iemand van buiten het instituut psychologie raadplegen, die onafhankelijk en belangeloos kan meekijken.’

Steenbergen vindt het ‘best kwalijk’ dat er al maanden geen nieuwe, vaste vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit is. ‘Na alles wat er is gebeurd, in de affaire Hofman en in mijn zaak, kan je het niet maken om melders van het kastje naar de muur te sturen.’

Slordig

Ook vindt ze het ‘slordig’ dat de naam en foto van Van Ruitenbeek (tot afgelopen dinsdag) nog op de site stonden terwijl hij al sinds november geen vertrouwenspersoon meer is. ‘Bij dit soort dingen is openheid en volledigheid cruciaal. Aangezien de drempel meestal als hoog wordt ervaren om melding te doen of vragen te stellen, denk ik dat veel mensen nu afhaken.’

Na vragen van Mare is de website aangepast, laat universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke weten. ‘Het is niet de bedoeling zoals het allemaal is gegaan. We voegen nu tijdelijk een functionele mailbox toe van meerdere vertrouwenspersonen die kunnen helpen. De naam van Jan van Ruitenbeek is verwijderd.’

Ze erkent dat er nog wordt gezocht naar een nieuwe vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit. ‘Dat dat nog niet is gelukt, heeft te maken met uitval en ziekte van collega’s. Het is overmacht, maar het is rommelig verlopen en dat is niet goed. Er wordt nu hard aan getrokken om een definitieve opvolger te vinden.’