Ik kan niet meer lezen. Nee, dit gaat niet over mijn verslechterende zicht of de achteruitgang van cognitieve vermogens. Dit gaat over tijd, over druk om andere dingen te doen, over computers die voor je lezen.

Natuurlijk lees ik nog, misschien meer dan ooit als je het aantal letters bij elkaar zou optellen en zeker in meer talen dan vroeger, maar dit soort lezen is bijna altijd lezen om iets op te zoeken, om iets te verifiëren, om iets te weerleggen. Het is doelmatig lezen met een duidelijk, direct en concreet doel. Deze leesmomenten duren niet heel lang, maar ze zijn er de hele dag door. Maar lezen zoals ik vroeger deed is het zeker niet.

Nu ben ik niet iemand die denkt dat vroeger alles beter was. Het meeste was dat niet (winegums zijn een opmerkelijke uitzondering), maar lezen was vroeger wel degelijk beter. De directe keuze was een stuk beperkter bijvoorbeeld. George Steiner schreef in een van zijn boeken (of misschien wel in al zijn boeken, nu ik erover nadenk) hoe Erasmus op straat een stukje beschreven perkament tegenkwam en de tekst vol ontroering probeerde te lezen.

Ik ben niet opgegroeid in een tijd waarin boeken zo zeldzaam waren, maar ik was wel afhankelijk, zoals iedereen toen, van fysieke boeken, te vinden middels kaartenbakken op titel, onderwerp of schrijver gesorteerd.

Dat heeft zo zijn voordelen. Je leest aandachtiger en langer omdat het moeite kost om andere boeken te verkrijgen - je moest je op zijn minst naar bibliotheek of boekenwinkel begeven en daar gaan zoeken. De afwezigheid van internet betekende dat afleiding nog amateuristisch was (vrienden die bier wilden gaan drinken of een aflevering van je wekelijkse favoriete tv-programma), terwijl die vandaag de dag moordzuchtig efficiënt en geprofessionaliseerd is geraakt. Afleiden is een Big Tech-miljardenbusiness geworden: laat niemand zeggen dat technologische ontwikkeling ook echt altijd vooruitgang is.

Dit is persoonlijk, maar het aandachtig lezen van boeken heeft mij altijd geworteld. Lezen heeft me altijd een idee gegeven van wie ik was en wat ik wilde. Louter doelmatig lezen ontwortelt, is mijn ervaring.

Ik ben ooit de wetenschap ingegaan omdat ik boeken en bibliotheken (en als ik eerlijk ben: voetnoten) als existentiële noodzakelijkheden zag en ik dacht dat een universitaire carrière, en dan met name de premoderne Koreaanse geschiedenis, me overwegend in of in de nabijheid van bibliotheken zou laten vertoeven, alwaar ik zou lezen, aantekeningen zou maken, obscure referenties zou napluizen en boeken zou schrijven die inspireerden en aanzetten tot nadenken. Het leek mij de beste manier om me te wortelen en tot rust te brengen.

Dat was voordat ik wist dat de wetenschap een hypercompetitieve bezigheid is, waar je je altijd meet met je collega’s, waar onderwijs geven en bestuurlijke dingen doen de boventoon voeren, waar e-mails slavendrijvers zijn en waar je pas wetenschap bedrijft als de bibliotheken allang dicht zijn, in de avonden en weekenden, op vakantie, of in vertraagde treinen met slechte wifi.

Ik merk al enige tijd dat mijn eigen ontlezing door de verworvenheden van de huidige tijd (kattenvideo’s met andere woorden) en de eisen van mijn werk mij ontwortelt, onrustig maakt en intellectuele ontwikkeling bemoeilijkt. Tijd voor een interventie dus, want ik ben een van die mensen die zijn geestelijke gezondheid niet kan bewaren in de afwezigheid van boeken.

Ik kreeg laatst een artikel onder ogen over een Amerikaanse psycholoog, Justin McDaniel, die een cursus geeft met de onverslaanbare titel Existential Despair (hoe kun je die nu niet volgen?). In dat vak lees je elke week een boek gedurende de zeven uur die het college duurt. Je neemt eten mee (en dat ruil je met een medestudent, niemand eet wat ie zelf kookt), gaat lezen en bent stil.

Het college wordt afgesloten met een discussie over het boek. Voor de rest geen huiswerk, geen opdrachten, geen presentaties, geen tentamens. Alleen maar lezen. Dit zal het enige vak ter wereld zijn dat geen Brightspace-pagina heeft of ooit zal hebben.

Ik heb dit nodig. Misschien ben ik de enige, maar ik vermoed dat er meer dolende zielen op zoek zijn naar leesrust en worteling, naar tijd om te verteren wat je leest en om zonder afleiding te lezen.

Wie doet mee? Mail me op r.e.breuker@hum.leidenuniv.nl en we gaan lezen.

Remco Breuker is hoogleraar Koreastudies