Waren er veel vrouwen toen u begin jaren zeventig ging studeren?
‘Ik zat in Groningen vooral met mannen in de collegezaal. Daar had ik twee vrouwelijke docenten. Aan het einde van mijn studie begon de vrouwenbeweging echt op te komen, dat zag je terug op de universiteit. We kregen colleges over emancipatie.’
Hoe was het in Leiden?
‘Niet veel beter. Maar het tij zat mee. Er was weinig weerstand tegen de komst van meer vrouwen. Die hele harde verdediging van vrouwenrechten was al voorbij. Er is in 1983 nog een bezetting geweest van het FSW-gebouw om vrouwenstudies te financieren. Ik deed niet mee, omdat ik toen nog in Groningen actief was. In 1985 werd de vakgroep vrouwenstudies opgericht. Ik kreeg daar een vaste aanstelling en raakte geïnteresseerd in de positie van vrouwen in de wetenschap. Die was dramatisch. In een internationale werkgroep deden we onderzoek naar zeventien landen. De bedroevende cijfers voor Nederland: 2,3 procent van de hoogleraren was vrouw. Alleen Botswana deed het slechter. Turkije stond bovenaan met 20 procent. Nederland liep behoorlijk achter.’
Hoe kwam dat?
‘De SDAP (de voorloper van de PvdA, red.) bedong begin twintigste eeuw wetgeving waarin het mogelijk werd dat de man als kostwinner voldoende inkomen had om een gezin te onderhouden. Dat werd toen als vooruitstrevend ervaren; vrouwen hoefden niet meer buitenshuis te werken. Dat zorgde later wel voor een achterstand. Nederland had heel lang een moederschapscultuur. Het was een hele strijd om niet als ontaarde moeder te worden gezien, als je een baan had.’
Gaat het nu beter?
‘Vrouwen zijn met een enorme inhaalslag bezig, maar er is nog steeds een cumulatief negatief effect. Het begint al met welke ambitie je opgroeit. Heb je rolmodellen? Is er toegang tot de arbeidsmarkt? Om hoogleraar te worden heb je veel publicaties nodig. Mede vanwege eventuele zwangerschappen ligt de top van publiceren bij vrouwen enkele jaren later dan bij mannen. En veel vrouwen doen studies als psychologie en geneeskunde. Er zitten dus heel veel vrouwen in dezelfde pijplijn richting hoge functies.’
Leiden heeft een diversity officer. Goed idee?
‘Ja. Het is heel goed om blokkades weg te nemen voor bepaalde groepen. Wat betreft vrouwelijke hoogleraren: je moet naar de hele sollicitatieprocedure kijken of er niet ergens gender bias ingeslopen is. Dan is er nog de mogelijkheid van het invoeren van positieve actie en quota. Neelie Kroes is ook vanwege positieve actie Eurocommissaris geworden. Eenmaal binnen kon ze haar kwaliteiten laten zien. Het is hard, maar soms is een breekijzer nodig.
‘Als je denkt dat het de goede kant op gaat, moet je juist heel alert blijven. De lijn gaat omhoog, maar dat hebben we eerder gezien. Als er krimp is bij universiteiten zijn vrouwen daar juist vaker het slachtoffer van dan mannen. Het is heel belangrijk dat er meer aandacht komt voor studie- en arbeidsmarktoriëntatie. Al op de middelbare school.
‘De Universiteit van Maastricht houdt nauwkeurig bij waar afgestudeerden terechtkomen. Leiden zou dat ook moeten doen. Het is zonde als er straks geen werk is voor al die studenten. Of het nou mannen of vrouwen zijn.’ VB
Afscheidssymposium Greta Noordenbos, Oranjerie van de Hortus, donderdag 22 juni, vanaf 14.30 u. Hier aanmelden