‘Van Azië tot Afrika. Hier bestuderen we een groot deel van de wereld.’ Deze woorden sprak decaan Mark Rutgers van de faculteit Geesteswetenschappen vol trots bij de opening van het Herta Mohr-gebouw op 8 oktober. Een week later werden de plannen bekend om ongekend hard te bezuinigen op African Studies, Latijns-Amerikastudies, Midden-Oostenstudies, Italiaans, Duits, Frans, Koreaans, Chinees, Japans en ook onze eigen opleiding Oude Nabije Oosten-studies (ONOS). De wereld wordt zo wel erg klein.
Pronkstuk van het splinternieuwe Herta Mohr – nota bene vernoemd naar een Egyptologe – moet wel de bibliotheek zijn waar de collecties van de eveneens gloednieuwe Middle Eastern Library en African Library vanaf deze zomer worden gehuisvest. Dat de opleidingen die deze bibliotheken het intensiefst gebruiken te maken krijgen met de budgettaire sloopkogel, is ironisch te noemen. African Studies verdwijnt zelfs helemaal als onafhankelijk programma. Net nu deze bibliotheek na jaren soebatten er eindelijk is gekomen lijken de boeken vooral ter decoratie te gaan dienen.
Het brengt ons onwillekeurig op het onderwerp van een andere grootse bibliotheek uit de geschiedenis. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht ging de legendarische bibliotheek van Alexandrië niet in vlammen op, zij ging ten onder aan apathie en desinteresse. Het signaal dat uitgaat van deze ‘inhoudelijke bundeling en schaalvergroting’ – hoewel men ook van pyromaan beleid kan spreken – is apathie en desinteresse voor een hele reeks aan regiostudies. Wie kennis niet op waarde weet te schatten is gedoemd haar te verliezen.
En dat is exact wat er dreigt te gebeuren. In Nederland kun je alleen in Leiden talen als het Soemerisch of Middelegyptisch bestuderen. Nergens anders. Wat met een pennenstreek door het faculteitsbestuur bij het grofvuil gezet dreigt te worden, kan decennia kosten om weer op te bouwen. Welk signaal geeft de universiteit af terwijl we aan de vooravond van grote bezuinigingen staan? Deze opleidingen vinden we in ieder geval onbelangrijk, kunnen we wel zonder? De invloed van dit soort signalen op studentenaantallen laat zich raden.
Dat is jammer, het is immers niet niks wat onze opleiding de voorbije jaren heeft gepresteerd. Al jaren op rij wordt ONOS door de Keuzegids als topopleiding onderscheiden. Wanneer bezuinigingen noodzakelijk blijken te zijn, zou je ook kunnen kijken naar wat de prioriteiten zijn van een universiteit. We hopen dat we het er allemaal over eens zijn dat onderwijs en onderzoek nog steeds bovenaan de lijst staan. Waarom worden er dan wél plannen gepresenteerd om juist daarop te bezuinigen en niet op vastgoed?
Bovendien hebben wij onze portie bezuinigingen al ruimschoots gehad. Tot 2010 kon je in Leiden nog apart Egyptologie, Assyriologie of Hebreeuws en Aramees studeren. Deze drie opleidingen zijn samengevoegd waarbij in de huidige situatie nog maar de helft van de studiepunten voortkomt uit de specialisatie. Een verdere verschraling van het aanbod betekent het de facto afschaffen van deze specialismen.
Dat terwijl juist deze studies onze faculteit kleur, profiel en relevantie geven. Elk specialisme richt zich op een periode van millennia waarin meerdere talen en schriften courant zijn. Het is dan simpelweg onmogelijk je er met één taalvakje van af te maken. En dan is er nog niet gesproken over geschiedenis, religie of archeologie. Uiteraard geldt hetzelfde voor alle andere getroffen opleidingen.
Wat is de opbrengst van al dit gesnoei? Het adviesorgaan dat de draconische voorstellen heeft uitgedacht schrijft nota bene zelf dat het ‘in brede zin weinig kan zeggen over hoeveel welke maatregel zal opleveren in fte’s of geld’. Het zou wat zijn als chirurgen met eenzelfde willekeur hun scalpel zouden hanteren: net zo lang rücksichtslos wegsnijden tot er niets meer valt te behandelen. Operatie geslaagd, patiënt overleden.
Wat ons, studenten ONOS, betreft, is de zaak kraakhelder. Deze bezuinigingen zijn destructief, onbesuisd en op slechte wijze gecommuniceerd. In het proces is er niet gesproken met de mensen die de bezuinigingen het meest aangaan. Er is onvoldoende oog voor vakinhoud en maatschappelijke relevantie geweest bij het opstellen van de plannen. De papieren werkelijkheid lijkt leidend te zijn geweest.
Wil het Leidse motto ‘Bij ons leer je de wereld kennen’ meer zijn dan een holle kreet, aangehaald door de decaan als hij een lintje moet doorknippen, dan moeten deze bezuinigingen zo snel mogelijk van tafel.
Studenten van de opleiding oude Nabije Oosten-studies