Leidse juristen van het onderzoeksprogramma Effective protection of fundamental rights in a pluralist world willen zo academische vrijheid wereldwijd helpen beschermen.

‘Stel dat je als wetenschapper in een crisissituatie zou zitten, dat je echt in de verdrukking komt en je werk om wat voor reden dan niet meer kan uitvoeren’, vraagt rechtssocioloog Nadia Sonneveld zich af: ‘Hoe zou je dan zelf behandeld willen worden?’

De universitair hoofddocent is een van de initiatiefnemers van Scholars for Scholars dat vanaf vandaag geld wil ophalen om een onderzoeker uit een conflictgebied een jaar in Leiden onder te brengen.

Volgens haar is dat nodig: ‘Er was veel goede wil, maar het was niet heel goed gecoördineerd allemaal. Sinds de Russische inval in Oekraïne, zijn er veel wetenschappers uit Oekraïne, maar ook uit Rusland en Belarus, die in de verdrukking kwamen en probeerden om elders hun carrière voort te zetten. Daarnaast bevinden veel wetenschappers uit Jemen en Soedan zich in noodsituaties en na 7 oktober 2023 kwam daar de situatie in Gaza bij. Zo kwamen we op het idee om iets voor wetenschappers in nood te doen.’

Op adem komen

Als de onderzoekers eenmaal in Leiden zijn aangekomen, kunnen ze hier ‘even op adem komen’, aldus Sonneveld. ‘Het is belangrijk dat zo iemand in een goede onderzoeksomgeving belandt, kan sparren met vakgenoten, schrijven en onderzoek kan doen. Solidair zijn met onderzoekers in conflictgebied is belangrijk. Zo bevorder je democratische waarden en leid je kritische en onafhankelijke denkers op. Dat is ook het beschermen van de academische vrijheid.’

Leden van de Jonge Akademie van de KNAW schreven vorig jaar een rapport over de ondersteuning van gevluchte wetenschappers in Nederland. Zij merkten toen al op dat de zogenoemde at-risk scholars minder mogelijkheden hebben in Nederland in vergelijking met andere Europese landen.

Volgens Sonneveld bestond die mogelijkheid vroeger wel. ‘Nederland ving samen met België twintig wetenschappers per jaar op. Maar dat is gestopt om belastingtechnische redenen.’

Een jaar in Leiden

Het is de bedoeling om met het geld van de crowdfunding iemand aanvankelijk voor een jaar in Leiden onder te brengen. ‘Aan het einde van die periode gaan we kijken wat er mogelijk is, of die persoon hier zou willen blijven of terug naar huis wil of kan. We zijn ook met het internationale netwerk Scholars at Risk aan het kijken of zo iemand na Leiden weer in een ander land verder onderzoek kan doen.’