Mijn collega’s en ik zijn diep bedroefd door het nieuws dat onze goede collega en vriend Stefan Landsberger (1955) onverwacht is overleden op 26 september 2024. Stefan was een vaste waarde in de Nederlandse sinologie. Hij was universitair hoofddocent moderne Chinese geschiedenis en samenleving aan de Universiteit Leiden, en Emeritus Olfert Dapper hoogleraar voor hedendaagse Chinese cultuur aan de Universiteit van Amsterdam.
Stefan was een fervent pleitbezorger van de geesteswetenschappen en het ethos van regiostudies. Voor Stefan moest academisch werk maatschappelijk relevant zijn, maar het moest ook oog houden voor de complexe, diepgewortelde culturele en talige contexten waarin mensen over de hele wereld met media en communicatie omgaan. Zijn eigen werk was geworteld in dit begrip: hij had een enorme kennis van de Chinese politiek, communicatie en cultuur die verder reikte dan één enkele discipline. Dit maakte zijn onderwijs enorm populair onder studenten: plekken in zijn colleges waren zeer gewild, vooral in zijn seminar over de Chinese consumptiemaatschappij, dat hij met een knipoog ‘Shop till you drop’ had genoemd. In deze colleges toonde Stefan zijn vaardigheden als docent, waarbij hij honderden studenten door hun scriptietrajecten begeleidde.
Velen van degenen wiens leven door Stefan is geraakt, hebben na het vernemen van zijn overlijden contact opgenomen. De vele blijken van medeleven en mooie herinneringen zijn diep ontroerend. Sommigen hoe Stefan op het eerste gezicht wat nors kon overkomen. Hij was een lange man met een markante snor, die niet met zich liet sollen en geen blad voor de mond nam. Zijn openhartige feedback kon soms scherp zijn, maar zoals een oud-student opmerkte, was hij even gul met zijn lof als met zijn kritiek. Ze benadrukte hoe enthousiast Stefan werd als hij dat vonkje van oprechte nieuwsgierigheid bij zijn studenten zag, dezelfde nieuwsgierigheid die ook zijn eigen werk dreef.
Talrijke alumni deelden herinneringen aan discussies over Chinese politiek en cultuur in zijn kantoor, omringd door stapels boeken, stukken Chinese kunst en kitscherige propagandaparafernalia, onder het genot van grote hoeveelheden koffie. Ook memoreerden ze zich Stefans humor: gevat, soms scherp, maar altijd gebracht met een knipoog en een glimlach.
Zijn collega’s, studenten en vrienden kennen allemaal een belangrijke waarheid over Stefan: dat achter zijn soms chagrijnige uiterlijk diep mededogen, warmte en gevoeligheid schuilgingen. Stefan gaf hartstochtelijk om de mensen om hem heen en om zijn werk.
Stefan ging in 2019 met pensioen aan de Universiteit Leiden. Toen ik hem voor het laatst sprak, in het voorjaar van 2024, was hij gelukkig. Hij lachte toen hij vertelde hoe opgelucht hij was dat hij de strijd met universitaire administratie en bureaucratische beslissingen achter zich had gelaten, en dat hij geen spijt had. Toch bleef hij betrokken: toen onze studentenvereniging SVS haar jaarlijkse symposium organiseerde, was Stefan erbij om zijn kennis te delen. Ik wil graag geloven dat hij een beetje trots was om de volgende generatie jonge wetenschappers zo bij elkaar te zien komen, geleid door dezelfde vereniging die hij ooit had helpen oprichten.
Stefan Landsberger zal worden herinnerd als een vooraanstaand wetenschapper op het gebied van moderne Chinese politieke communicatie en als een gepassioneerd verzamelaar van propagandakunst, waarvan zijn beroemde collectie nog steeds inspireert en onderwijst. Maar meer dan dat, voor velen van ons in de Chinastudies-gemeenschap, was Stefan een vertrouwde vriend en mentor, en een bondgenoot in onze wetenschappelijke ontdekkingsreizen.
We zullen hem enorm missen.
Florian Schneider is hoogleraar modern China