De landelijke actie was zowel een oproep om universitaire banden met Israëlische onderzoeksinstellingen te verbreken als een protest tegen het recente politiegeweld op bezette universiteiten in Amsterdam en Utrecht.
De eerste deelnemers van de walk-out, georganiseerd door onder andere Leiden Scholars voor Palestine, verzamelen zich even voor elf uur in de hal van het Lipsius en het Wijnhavengebouw.
Om elf uur begeven ze zich naar buiten. In Leiden houdt de groep halt op de Cleveringaplaats, luid scanderend: ‘DISCLOSE! DIVEST! WE WILL NOT STOP, WE WILL NOT REST!’ In Den Haag blijven de demonstranten staan voor de ingang van het faculteitsgebouw. De demonstranten, sommigen gehuld in Palestijnse vlag, schreeuwen: ‘LU LU, YOU CAN’T HIDE! STOP SUPPORTING GENOCIDE!’
Solidariteit
‘We zijn solidair met de studenten van de UvA en UU en veroordelen het politiegeweld van de afgelopen week’, roepen twee demonstranten vanaf een bankje bij de Cleveringaplaats. Een van hen draagt een Palestijnse keffiyeh. ‘We willen dat de universiteit banden verbreekt met Israëlische onderzoeksinstellingen, en roepen op tot solidariteit met Palestijnen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever. Het lijkt wel alsof de universiteit meer geeft om spullen dan om mensenlevens.’
Bij de Wijnhaven klimt student Ghali, die betrokken was bij eerdere acties van Students for Palestine, met een megafoon op een plantenbak. Hij roept de aanwezigen op ook na de walk-out actief te blijven: ‘Als je wilt dat wij slagen, als je wilt dat onze universiteit een ethische universiteit is die niet profiteert van genocide, moet je klaar zijn om de komende weken op welk moment dan ook te doen wat we moeten doen.’
Ook bij de universiteitsraad die vlak voor de actie vergadert in het Academiegebouw, is het protest onderwerp van gesprek. Raadslid Victor van der Horst van studentenpartij PBMS zegt ‘geen fan van dit soort protesten’ te zijn. ‘Maar het staat mensen vrij om het te doen. Alles mag, als het maar binnen de wet valt. Discussie is altijd goed en daar is de universiteitsraad de allerbelangrijkste plek voor. Dat is de Leidse manier. Ik zou ook wel een rondje willen lopen, maar we moeten hier aan de slag.’
Ebrar Kaya van studentenpartij SC is uiteindelijk het enige raadslid dat om 10.50 de vergadering vroegtijdig verlaat en naar het Lipsius wandelt. Hij vindt het ‘jammer’ dat hij geen medestanders heeft. ‘Je kunt er ook voor kiezen om te blijven vergaderen. Ik vind het belangrijk om solidair te zijn met de slachtoffers van politiegeweld en me uit te spreken tegen het beleid van universiteitsbesturen.’
Niet heel rebels
Hoewel bij het FSW geen actie is georganiseerd, lopen daar ook studenten en docenten naar buiten. Om twee minuten over elf staan er zes mensen en in het kwartier dat volgt sluiten er meer aan, voornamelijk antropologen.
‘Het werd in de groepsapp gegooid’, vertelt een derdejaars bachelorstudent. ‘Maar we hadden gewoon college, dus we redden het niet om om elf uur bij het Lipsius te zijn.’ Haar studiegenoot vult aan: ‘De impact is ook groter als iedereen tegelijk wegloopt, maar onze docent zei ook dat we om elf uur weg mochten gaan, dus het voelde niet heel rebels.’
Er staan ook verschillende docenten in de groep, die hun eigen colleges hebben afgebroken om aan de walk-out deel te nemen. Als de groep ongeveer twintig man telt, besluiten ze om met zijn allen richting het Rapenburg te lopen. ‘Het gaat er niet om waar we staan’, vertelt universitair docent Willem. ‘Het is meer om onze aanwezigheid ook te laten zien.’
Intussen zijn de demonstranten bij het Lipsius doorgelopen naar het Academiegebouw, waar ze twee minuten stilte houden ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de oorlog in Gaza, hun vingers omhooggestoken in het vredesteken. Ook in Den Haag zijn de demonstranten stil. Maar als de stilte voorbij is scanderen ze verder: ‘LEIDEN SCHANDE, BLOED AAN JE HANDEN!’
De deelnemers van de demonstratie zijn hoopvol dat er iets zal veranderen. ‘Ze moeten wel met een reactie komen, en ik hoop ook met een actie’, zegt een medewerker van een ondersteunende dienst. ‘Wij staan aan de juiste kant van de geschiedenis, dat wil de universiteit toch ook?’ Ook een docent bij LUCAS denkt dat het college van bestuur zal inbinden: ‘Niemand wil studeren aan een universiteit die niet luistert naar haar studenten.’
Tekst gaat door onder kader
Koepelorganisatie Universiteiten van Nederland (UNL) publiceerde dinsdag een richtlijn hoe universiteiten en hogescholen om moeten gaan met demonstraties.
In het document stelt UNL dat de inzet van universiteiten en hogescholen ‘altijd een vreedzaam verloop van het protest’ is. Daarvoor eist UNL wel dat demonstranten van tevoren hun protest melden en dat onderwijs en onderzoek niet gehinderd mogen worden. Ook moeten demonstranten zich desgevraagd kunnen identificeren aan medewerkers van onderwijsinstellingen, en mogen ze geen gezichtsbedekkende kleding of maskers dragen, en geen gebouwen bezetten of overnachten op universiteitsterrein.
Voor de Universiteit Leiden betekent de richtlijn weinig nieuws. De eis om demonstraties van tevoren te melden stond al in de huisregels, en bij de bezetting van twee lokalen in het Lipsius afgelopen november bleek dat de universiteit bezettingen en overnachtingen ook niet tolereert.
De richtlijn is een reactie op de studentenprotesten voor Palestina aan verschillende Nederlandse universiteiten. Vooral bij de Universiteit van Amsterdam is tijdens die protesten veel schade ontstaan en trad de politie hard op. Niet alle universiteiten lijken de nieuwe richtlijn ook daadwerkelijk te volgen. Zo bleven in deze week in Nijmegen en Maastricht studenten overnachten op universiteitsterrein.
De Leidse groep loopt verder richting het bestuursgebouw van de universiteit. Als de demonstranten het gebouw naderen doet een medewerker nog haastig het toegangshek op slot. Vanuit de richting van de Steenschuur komt een eenzame tegendemonstrant aangelopen. Die wordt al snel door de politie weggestuurd. ‘Ik riep: “Leve Israël”’.
Om ongeveer half twaalf houden de Leidse demonstranten het voor gezien, en lopen terug richting het Lipsius. Tot treurnis van de groep studenten en docenten die vanaf FSW is komen aanlopen. Halverwege het Rapenburg snappen ze dat ze te laat zijn gekomen en maken rechtsomkeert. ‘We gaan weer terug’, zegt docent Willem. ‘Maar er stond al een groep antropologen, dus we zijn alsnog goed vertegenwoordigd.’
In Den Haag gaan de demonstranten nog een half uur langer door. Rond twaalf uur hebben velen hun stem schor geschreeuwd. Ghali hoopt dat het college van bestuur naar de eisen wil luisteren. ‘Zo niet, dan gaan we weer protesteren.’
Tegelijkertijd met de actie in Leiden voeren studenten en medewerkers in verschillende andere universiteitssteden ook actie. Naast de walk-outs hebben studenten in Amsterdam, Nijmegen, Eindhoven, Groningen en Maastricht kampementen gevormd.
Studentenpartij Students’ Collective (SC) wil dat de universiteit Leiden de banden opschort met organisaties die mensenrechten schenden.
Dat blijkt uit raadsvragen die SC aan het college van bestuur heeft gesteld. De partij verwijst expliciet naar de samenwerkingsverbanden die Leiden heeft met Israëlische universiteiten, organisaties en bedrijven.
Twee personeelsraadsleden hadden die oproep in februari ook al eens gedaan. Het college van bestuur ging daar toen niet in mee en liet weten dat er slechts twee studentenuitwisselingsprogramma’s waren met Israëlische universiteiten.
Verder zei het bestuur dat er universiteitsbreed onderzocht zou worden of de Nederlandse universiteiten de banden met Israël zouden gaan opschorten. Al bleek later dat universiteitskoepel UNL helemaal niet bezig is met zo’n onderzoek.
‘Het antwoord dat het college destijds gaf op vragen van de raadsleden bleek volgens onderzoek van Mare zeer ontoereikend’, aldus de partij.
Uit dat onderzoek kwam naar voren dat Leiden op grote schaal samenwerkt met Israëlische universiteiten, instellingen en bedrijven binnen het EU-subsidieprogramma Horizon Europe. Een van de programma’s is het European Glocal Counter-Terrorism-project, met daarin Israëlische private universiteit Reichman én de consultancy arm van deze universiteit: het bedrijf Counter-Terrorism Solutions Ltd.
‘Dit bedrijf zet ervaring in het onderdrukken van Palestijnen om in consultancy voor de militaire industrie’, aldus Itaï van de Wal, jurist van het European Legal Support Center die mensenrechtenorganisatie The Rights Forum helpt bij een Woo-verzoek naar de banden van Nederlandse universiteiten met Israëlische universiteiten, organisaties en bedrijven.
Leiden heeft banden ‘met private organisaties die structureel mensenrechten schenden en geld verdienen aan de onderdrukking van Palestijnen’, concludeert SC dan ook. ‘Is het college bereid om die samenwerkingen en banden met organisaties die mensenrechten schenden op te heffen? Zo niet, accepteert het college diens medeplichtigheid aan eventuele mensenrechtenschendingen?’
Verder wil SC dat het college een commissie samenstelt die alle ‘samenwerkingen van de universiteit toetst op de naleving van mensenrechten’. Die commissie moet dan ook de Israëlische banden gaan onderzoeken.
Tijdens de universiteitsraadsvergadering van 27 mei beantwoordt het college van bestuur de vragen.