‘Telkens als we onderzoek doen naar Griekse tragedies, ontdekken we nieuwe dingen’, vertelt hoogleraar Ineke Sluiter. ‘Die teksten doen het altijd goed, het zijn gouwe ouwes. Het zijn niet die teksten die veranderen, maar onze omgeving. Door de tijd stellen we andere vragen en zien we andere dingen. Je kijkt door een eigentijdse lens naar hele oude verhalen, maar die Atheners deden dat ook al. De situaties uit mythologie deden mensen toen al denken aan problemen in hun eigen tijd, maar nu ook nog steeds.’

Zo geeft het verhaal De Smekelingen van Aeschylus stof tot nadenken over de manier waarop we met migratie en vluchtelingen omgaan, aldus de hoogleraar. ‘Het verhaal gaat over vijftig dochters van Danaus die achterna worden gezeten door een leger van hun vijftig neven die met hen willen trouwen. De dochters vragen asiel aan in Griekenland. De koning weet dat als hij de vrouwen toelaat, hij in oorlog komt met de neven. Hij moet dus bedenken: wat zijn de voor- en nadelen hiervan?’

De verschillende perspectieven die een toneelstuk laat zien, kunnen volgens Sluiter het debat verdiepen. ‘Je ziet uiteindelijk dat die meisjes wel degelijk problemen gaan veroorzaken, maar we weten ook dat hun komst uiteindelijk bijdraagt aan de eenheid van de Grieken. Ze krijgen kinderen en dit zijn de voorouders van de Grieken die de Trojaanse oorlog hebben gewonnen. We hebben zelf vaak maar één standpunt, maar met een toneelstuk zie je alle aspecten.’

Vergiftigde cape

Ook voor het Atheense publiek was dit een actueel onderwerp. ‘Zij hadden ook te maken met migratie en asiel. Zij keken met zijn allen naar deze voorstelling en richtten zich allemaal op een en hetzelfde ding, waarover ze het met elkaar konden hebben. Het zou goed zijn als wij vaker met onze aandacht samen richten op één thema, want van daaruit kun je het over heel veel verschillende onderwerpen hebben.’

Topsportevenementen zijn daar een goed voorbeeld van. ‘Tijdens bijvoorbeeld het EK of de Olympische Spelen, hebben mensen het over sport en de relatie tot gezondheid, #MeToo-affaires in de sport, de voor- en nadelen van topsport, enzovoort. Allemaal omdat we allemaal met hetzelfde bezig zijn op dat moment. Je gaat met een omweg nadenken over belangrijke zaken.’

De vraag waarmee Sluiter lezingenreeks voor Studium Generale begint, hakt er meteen in: ‘Kun je begrip krijgen voor een kindermoordenares?’

Ze legt uit: ‘Medea is een prinses uit het buitenland met magische krachten die de Griek Jason heeft geholpen bij het uitvoeren van een missie. Ze worden verliefd op elkaar en hij neemt haar mee naar Griekenland, waar ze gaan wonen en twee kinderen krijgen. Jason is van plan Medea uiteindelijk te laten zitten en te trouwen met een dochter van een lokale koning, want dat is beter voor zijn macht en de status van zijn kinderen.’

Medea is tot in het diepst van haar ziel geraakt. ‘Ze probeert nog in discussie te gaan met Jason, maar wordt in ballingschap gestuurd. Ze weet daar een dag uitstel voor te krijgen en verstuurt een cadeau naar Jasons nieuwe bruid. Een vergiftigde cape die - zodra ze hem aantrekt - zich aan haar vast vreet. Haar vader probeert haar te redden, maar die wordt ook volledig verteerd door het gewaad. Medea vlucht, maar niet voordat ze haar twee kinderen vermoordt om wraak te nemen op haar overspelige man.’

Wetenschappelijk denken

Hoe kun je hier begrip voor hebben? ‘We gaan kijken - met alles wat we weten van psychologie en cognitie - of we kunnen meedenken. Het is heel makkelijk om te zeggen dat zij een gek, heks of godin is, want dan ben je van al het gelazer af. Ik denk dat je door er vanuit de wetenschap over na te denken verder kunt komen.’

Speculeren is hierbij niet de bedoeling, zegt Sluiter stellig. ‘Je mag niet zomaar zeggen dat Medea een jeugdtrauma heeft. Je moet aantonen waarop je dat baseert. Je gaat nadenken: wanneer kun je uit taal afleiden wat iemand denkt of welke psychologische mechanismen zie je weergegeven? Je kunt dit wel degelijk op een verantwoorde manier bespreken.

‘Toen ik studeerde werd mij ontraden om me af te vragen wat er in een personage omgaat. Ik moest dichtbij de tekst blijven, maar dat is een heel onnatuurlijke manier om te interpreteren. Je maakt je altijd een voorstelling van wat er in een ander omgaat, ook in theater. Je kijkt naar persoonlijkheden. Maar ik waak ervoor om te zeggen: nu hebben we het stuk gelezen en nu hebben we de oplossing. Zo werkt het natuurlijk niet.’

Prof.dr. Ineke Sluiter trapt de lezingenreeks af met ‘Kunnen we een kindermoordenares begrijpen? Euripides’ Medea’ op donderdag 10 oktober bij Cleveringaplaats 1 in zaal 0.19. Vanaf dan vindt elke twee weken een lezing plaats