‘Ik ben heel serieus, maar dat zeg ik met een lach’, aldus cabaretier en televisiepresentator Pieter Jouke (51). ‘Ik maak me druk, maar wil in mijn voorstellingen altijd perspectief bieden, iets overbrengen waar we met zijn allen in kunnen geloven. Dat heb ik nodig om door te kunnen leven.’

Pieter Jouke werd geboren in Kampen, waarna ze ‘als de wiedeweerga verhuisden naar Friesland’. Via Vlaardingen (‘daar kan ik niks negatiefs over zeggen want daar moet ik nog spelen’) belandde hij in Delft, ofwel ‘Leiden-Zuid’. Zijn vader was dominee, zijn moeder lerares Nederlands. ‘Thuis werd echt over dingen gesproken. We waren heel open met elkaar. Ik leerde al jong verbaal te zijn en mijn mannetje te staan.’

Dat komt hem goed van pas in de cabaretwereld, waarin hij belandde enkele jaren na een studie arbeids- en organisatiepsychologie. Hij schreef mee aan televisieprogramma’s als Zondag met Lubach, richtte samen met Arjen Lubach en Edo Schoonbeek komediecollectief Buro Renkema op en maakte shows met woordgrapkunstenaar Ronald Snijders.

Zijn zevende solovoorstelling Sluikstort is donderdag 10 april te zien in theater Ins Blau.

Waar gaat de voorstelling over?
‘Over het ongemak dat ik voel over de klimaatcrisis: er is een tegenstelling tussen wat we zeggen en wat we doen. Hoe komt het dat we weten dat we er verantwoordelijkheid voor moeten nemen, maar met onszelf gaan onderhandelen om het toch niet - perfect - te doen?’

Wat denk je?
‘De ontwikkeling van de maatschappij gaat sneller dan onze hersenen kunnen bijbenen. Waar ons brein lang geleden goed gedijde in tijden van schaarste, leven we nu in tijden waarin er van alles beschikbaar is. Het is makkelijk om niet te vliegen als er geen vliegtuigen zijn en het is ook niet moeilijk om slank te blijven als je weinig te eten hebt.

‘Maar als je naar Parijs kan met het vliegtuig of de trein, en de eerste optie kost twee tientjes en de tweede vierhonderd euro, waarom zou je dan 380 euro extra voor de trein betalen? Het levert niet concreet iets op voor het klimaat, dus kiezen mensen makkelijker voor de goedkopere optie. Dat is begrijpelijk gedrag.’

‘Maar de show is zeker geen pleidooi om dan maar geen verantwoordelijkheid te nemen. Het gaat erover hoe je jezelf staande moet houden met het gevoel dat je sowieso tekort zult schieten bij het nemen van je verantwoordelijkheid tegen de opwarming van de aarde.

‘Het klinkt nu allemaal wel heel serieus hè? De voorstelling is natuurlijk vooral ook heel grappig!’

Is het niet een luxepositie om überhaupt een keus te hebben of je er wel of niet om geeft?
‘Zeker. Sterker nog: misschien moet je, als je dat financieel kan, juist de dubbele verantwoordelijkheid nemen om te compenseren voor de mensen die het zich niet kunnen permitteren. Het is een voorrecht dat je belasting mag betalen, dat sommigen elektrisch kunnen rijden en kunnen investeren in zonnepanelen om de wereld beter te maken. Je druk maken om het klimaat is ook een luxepositie.

‘Toen mijn vrouw borstkanker kreeg, moest ik twee keer per dag naar het ziekenhuis met de auto. Het kon me toen niets meer schelen wat dat voor het milieu betekende, ik hoopte alleen maar dat ze niet dood zou gaan. Zodra je eigen wereld instort, ben je niet meer bezig met iets ogenschijnlijk triviaals als het klimaat. Gelukkig gaat het nu goed met haar.’

Heeft die gebeurtenis invloed op je werk en je blik op de wereld?
‘Ik denk dat ik milder ben geworden en beter snap dat je niet altijd weet wat er bij mensen thuis speelt. Als iemand mij afsnijdt in het verkeer, denk ik nu sneller: misschien heeft die persoon wel heel veel aan zijn hoofd.

‘Ik realiseer me ook dat ik ontzettend veel geluk heb met wie er om me heen allemaal gezond zijn, niet suïcidaal of niet zijn aangereden. Er gebeurt zo veel narigheid. We hebben op veel dingen geen invloed. Als iemand het slecht heeft, komt dat niet omdat-ie lui is of een slecht mens. Sommigen hebben meer geluk dan anderen. Daar heb ik meer inzicht in gekregen. Het verschil tussen mij en een dakloze is niet meer dan twee gebeurtenissen.’ 

Inmiddels lijken wereldleiders klimaatbeleid ook als iets triviaal te beschouwen. Hoe houd je toch hoop?
‘Ik wil geloven dat er betere tijden komen en daar onderdeel van uitmaken. Dat betekent dat ik me niet wil laten afleiden door mensen die psychopathisch zijn en geen enkel sociaal gevoel hebben, zoals Trump en Poetin. Ik wil zelf op zoek gaan naar een narratief waarin samenwerken en solidariteit weer aantrekkelijk wordt.

‘Ik klink wel als een milieuactivist hè?’

Was de politiek niet iets voor je geweest?
‘Daar heb ik serieus over nagedacht, maar zo stoer ben ik niet. Ik denk dat ik niet goed tegen de spanning kan van mensen die allemaal dingen van je vinden en lelijk over je praten.

‘Als cabaretier krijg je natuurlijk ook weleens kritiek, ik vind het bijvoorbeeld spannend als er een recensie over mijn voorstelling verschijnt. Maar kritiek daarop kan ik aan. De voorstelling is niet mijn identiteit.

‘Bovendien is mijn denken is heel associatief, op een manier die niet veel mensen in de comedywereld hebben. Daar ben ik heel blij mee. Mijn hoofd loopt echt over van alle gedachtes, is heel druk en kan alle kanten opgaan. Dat is in cabaret fijner dan in de politiek.’
 

Pieter Jouke, Sluikstort. Theater Ins Blau. Donderdag 10 april, 20.30 uur. €19 studenten €12,50)