Leiden, dinsdag 8 november, 17:29
‘Thoughts?’

Een Leidse promovendus plaatst een foto op Twitter van een schilderij dat in een zaal van het Academiegebouw hangt en vraagt zich hardop af of er geen bordje kan worden geplaatst met daarop een ‘ironische of enigszins zelfkritische’ boodschap.

Wat op dat bordje had kunnen staan, is dat het werk des aanstoots is gemaakt door Rein Dool (89). Het schilderij toont het college van bestuur uit 1974, onder wie rector magnificus Dolf Cohen. De zes mannen op leeftijd zijn niet al te flatteus afgebeeld en om hen heen kringelt de rook van sigaren.

Het schilderij werd in 1977 aan de universiteit geschonken door de gemeente Leiden. Bij die plechtigheid zei de kunstenaar tegen het Leidsch Dagblad dat hij vooraf duidelijk was geweest over de ironische wijze waarop hij de machtige mannen zou afbeelden: ‘’t Worden hondekoppen, zei ik, maar dat gaf niks.’

Leiden, woensdag 9 november, 20:06
Er verschijnen antwoorden onder de tweet van de promovendus, onder andere van Leidse bestuurders. ‘Persoonlijk vind ik dat het weg mag, en ik verwacht ook dat dat snel gaat gebeuren :)’, schrijft rechtendecaan Joanne van der Leun.

‘Het grootste deel van mijn carrière heb ik in kamers met mannen en schilderijen met mannen erop gezeten. Ik haat de rook, ook al is die geschilderd.’

Leiden, donderdag 10 november, 17:03
Tijd voor actie! Tijdens een vergadering in het Academiegebouw staan verschillende medewerkers op, onder wie vicedecaan Koen Caminada van FGGA, en halen het schilderij van de haak. Op foto’s op Twitter is te zien dat ook rector magnificus Hester Bijl het werk beethoudt.

Als de rokende mannen eenmaal op de grond staan, volgen er triomfantelijke reacties. ‘Immediate action was taken today @UniLeiden :) !!’, twittert Van der Leun. Caminada plaatst een foto van het schilderij dat omgedraaid tegen de muur staat, en typt erboven: ‘Done!’

‘De rector was er inderdaad bij’, zal universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke later erkennen. ‘Ze maakte deel uit van de vergadering.’ De ‘spontane en ludieke actie met een knipoog’ was echter van andere medewerkers. ‘Mogelijk heeft ze het werk aangeraakt maar ze behoorde niet tot de personen die het van de muur hebben gehaald.’

Dordrecht, maandag 14 november, 10:50
De vrouw van Rein Dool neemt de telefoon op. Na enig speurwerk vindt ze de schilder ergens in hun huis in Dordrecht. De kunstenaar is woedend over het verwijderen van zijn schilderij. ‘Het is verschrikkelijk. Hij vindt het ‘belachelijk, bespottelijk en kortzichtig dat er een paar idioten niet blij mee zijn dat er rokende mannen op staan. De universiteit blameert zich hier echt mee.’

Als dit werk niet meer is toegestaan ‘dan kun je alle schilderijen die vroeger gemaakt zijn wel weggooien’, vervolgt hij. ‘Er staat altijd wel iets op wat nu niet meer mag. Ik vind dat het weer moet worden teruggehangen. Als dat niet gebeurt, dan schenken ze het maar terug aan mij.’

Toen hij het college schilderde, waren alle bestuurders mannen, zegt hij. ‘Dat is veranderd, en dat vind ik ook heel goed. Het schilderij is een tijdsbeeld. Ik hou de bestuurders juist een spiegel voor.’

De ophef heeft ook zo zijn voordelen: op zijn 89ste beleeft hij zijn doorbraak bij het grote publiek. ‘Er is nog nooit zoveel aandacht voor een werk van mij geweest.’ De Telegraaf en NOS schrijven over hem. ‘Een van de beste werken’, kopt NRC over zijn schilderij. Die avond is hij glunderend te zien in Nieuwsuur en als gast bij Op1.

Amsterdam, maandag 14 november, 11:10
‘Waar zou u nou over bellen?’

Job Cohen, voormalig staatssecretaris, burgemeester van Amsterdam, PvdA-leider en zoon van de geportretteerde rector Dolf, neemt de telefoon op met een retorische vraag. ‘U wilt vast een reactie op het verwijderde schilderij. Ik ga even met mijn broer Floris overleggen.’

Een half uur later belt hij terug: ‘U kunt zo post van mij verwachten.’

De broers sturen een brief aan het college van bestuur en Mare. Daarin schrijven ‘de zonen van een uwer voorgangers’ op vrolijke toon dat ze ‘uitermate nieuwsgierig zijn naar de redenen van deze verwijdering’. Volgens hen geeft het kunstwerk ‘niet alleen een fraai inzicht in de toenmalige tijdgeest, maar heeft het op even fraaie wijze de geest gevangen waarmee de toenmalige Rector Magnificus zijn ambt vervulde’.

Ze stellen voor om het college van bestuur bij te spijkeren over het werk. ‘Daarom leek het ons een goed idee u aan te bieden dat wij beiden – inmiddels een stuk bejaarder dan de “oude mannen” op het schilderij – in de vorm van een beknopt college van zeg een kwartier - mag ook iets langer – ons licht laten schijnen over dat schilderij en de context ervan.’

Den Haag, maandag 14 november, 14:13
De ophef heeft de Tweede Kamer bereikt. ‘Dit is een dramatische nieuwe episode in de woke-ellende’, zegt PVV-Kamerlid Martin Bosma tijdens een vergadering van de Kamercommissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ‘De universiteit die altijd zo pocht met Cleveringa blijkt geleid te worden door bange wezels die niet weten hoe snel ze moeten buigen voor de totalitaire verlangens van linkse sneeuwvlokjes. Wat vindt deze D66-staatssecretaris daarvan?’

‘Ik ga niet over de kunstinrichting van universiteitsgebouwen’, reageert Gunay Uslu, staatssecretaris voor Cultuur en Media. ‘Dit is een zaak voor Leiden zelf.’

Na aandringen van Bosma zegt ze echter toe contact op te nemen met Leiden en ‘dit debat onder de aandacht te brengen van de universiteit. Ik zet dan niet in op wat er met het schilderij moet gebeuren’.

De VVD stelt Kamervragen. Parlementariër Hatte van der Woude vraagt aan onderwijsminister Dijkgraaf onder andere of hij het ermee eens is dat ‘een schilderij verwijderen zonder debat (…) puur vanwege het geslacht en huidskleur van de afgebeelde mensen, een vorm van zowel seksisme als racisme is’.

Leiden, dinsdag 15 november 13:55
Blijkbaar maakt het schilderij iets te veel los. Het college van bestuur komt met een strategische terugtrekking.

‘We zien de actie als een startpunt voor een inhoudelijke discussie, maar we maken nu even pas op de plaats’, laat collegevoorzitter Annetje Ottow weten via de site van de universiteit. ‘We zullen het werk tijdelijk weer terughangen.’

‘Het is een indrukwekkend kunstwerk en we zijn trots op de bestuurders van toen die erop staan afgebeeld’, aldus de collegevoorzitter. Maar: ‘Niet iedereen voelt zich door dit beeldbepalende werk gerepresenteerd’, vervolgt ze. ‘De spontane actie stemt tot nadenken. Inclusiviteit is een van onze belangrijke opdrachten.’

Daarom gaat een ‘divers samengestelde commissie uitzoeken wat de beste aanpak is om het werk beter tot zijn recht te laten komen’.

Leiden, dinsdag 15 november, 16:28
‘Het staat nog omgekeerd tegen de muur’, twittert universiteitshistoricus Pieter Slaman. En inderdaad, het schilderij is nog niet opgehangen. Er zijn wel twee paaltjes met daartussen een koord voor gezet.

Dat is tijdelijk, laat woordvoerder Van Overbeeke weten. ‘Wie woensdag langs het Academiegebouw fietst, zal het schilderij echt weer aan de muur kunnen zien.’

Leiden, woensdag 16 november, 09:02
Telefoon van de universiteitswoordvoerder: ‘Hij hangt!’