Je komt gewoon binnen. Dat geldt ook voor de Tweede Kamer, of de faculteiten in Leiden. Daar is nauwelijks beveiliging. Je kunt ze zo bezetten. Maar het gaat niet gebeuren, zeker niet in Leiden.’

Schrijver Nelleke Noordervliet (1945), studeerde in Leiden Nederlands tijdens de ‘roerige’ jaren zestig: ‘Leiden is vanouds een behoorlijke saaie gemeenschap, niet echt betrokken. Provo (een opstandige, anti-autoritaire beweging die zich vooral in Amsterdam manifesteerde, red.) heeft de Leidenaren nauwelijks aangeraakt. Toen het in 1968 losging in Parijs en een jaar later het Maagdenhuis werd bezet, drong er toch langzaam iets door. Ik ben nog gaan kijken naar de rellen in Frankrijk, revolutietoeristje spelen. Op iedere straathoek stond de bewapende ME dreigend toe te kijken. In Leiden waren we eigenlijk slechts toeschouwer van onze eigen revolutie. We zijn een keer - dreigend en zwijgend - op de trap van het Academiegebouw gaan staan. Ik weet niet meer waarom, maar het cortège moest langs. We lieten ze rustig hun gang gaan.’

Jelmer de Ronde, vicevoorzitter van de Landelijke Studentenvakbond: ‘Je moet het laten merken als je het ergens niet eens mee bent. De volksvertegenwoordigers moeten zien dat de burgers niet tevreden zijn. Daarom organiseren we deze maand acties. Nee, niet in Leiden. Daar hebben we ook geen lokale afdeling, het is moeilijk gebleken daar iets op te starten. Maar Leidenaren die hun onvrede willen uiten, kunnen vrijdag 23 maart naar de Dam in Amsterdam. Daar verwachten we toch een paar duizend mensen. Of dat niet weinig is gezien de ingrijpende maatregelen van Zijlstra? Weet ik niet, wij als studentenvakbond zien dit als onze taak. ‘Studeren is investeren’, het wetsvoorstel dat er nu ligt, gaat verder dan wat er besloten is in het regeerakkoord. De mensen die nu in het Catshuis zitten, moeten te horen krijgen dat het nu genoeg is geweest.’

Huib Drion (1917-2004), verzetsheld en hoogleraar rechtsgeleerdheid, in Mare van 8 mei 2003): ‘Dat ik voorzitter werd van de afdeling van het Comité van Waakzaamheid (een club die waarschuwde tegen het nationaal-socialisme aan de vooravond van WO II, red.) kwam vooral uit toeval en de toenmalige sekseverhoudingen. Dat comité was een landelijke organisatie en mijn vader zat in het bestuur van afdeling Den Haag. Op een bepaald moment was er een speciale studentenconferentie om ook comités op studentenniveau te ontwikkelen. Uit Amsterdam kwamen er honderden studenten op af. Uit Leiden welgeteld drie, Leidenaren zijn niet zo politiek georiënteerd. Twee juffrouwen en ikzelf. Ik was de enige man en zonder discussie werd besloten dat ik de Leidse voorzitter zou worden. Heel typisch voor die tijd.’

Lena Scheen (1974), universitair docent Chinees: ‘Ik begrijp de huidige generatie studenten niet. Er is meer reden dan ooit om te demonstreren en ze doen het nauwelijks.

‘Ik was als middelbaar scholier actief in het linkse milieu van Den Haag. Demonstreren was toen bijna een soort hobby. Toen ik een jaar in China studeerde heb ik met een vriendin een heel klein bloemetje neergelegd op het plein van de Hemelse Vrede. Dat was heel naïef natuurlijk, want we werden meteen opgepakt door de politie. Maar het maakte me er wel van bewust dat we het recht überhaupt te kunnen demonstreren niet moeten onderschatten. Zolang studenten een stem hebben, moeten ze die ook laten horen.’

Antunes: ‘De staat is niet altijd goed voor iedereen. Of eerlijk. Als de ME op je afkomt om geweld te gebruiken: gewoon hakken. Als je wordt ingesloten en aangevallen, mag je slaan.’

Noordervliet: ‘Studenten mogen zich soms best wat meer inspannen voor hun studie maar ik betreur het dat er aan de huidige veranderingen alleen maar financiële argumenten en zakelijke overwegingen ten grondslag liggen.

‘Maar dat de protesten in 1968 zo’n impact hadden, komt ook omdat de autoriteiten niet wisten hoe ze erop moesten reageren. Nu weet ze dat wel. Ze begeleiden alles repressief in goede banen. Daarom maakt het ook zo weinig indruk.’

Antunes: ‘Ik zat op de universiteit van Lissabon, waar nogal wat rechtse hoogleraren waren. Toen zij zich in 1994 verzetten tegen de legalisering van abortus, sloeg de vlam in de pan. Eerst deden we kinderachtige, nare dingen: autobanden laten leeglopen, ramen bewerken met lipstick en nagellak.

‘Het werd grimmig toen het universiteitsbestuur besloot dat studentes die abortus ondergingen zouden worden weggestuurd, als de wet er zou komen. We gingen de straat op om Lissabon te bezetten. Deels lukte dat. De ME werd op ons afgestuurd. In Portugal zijn dat geharde mannen die in de Afrikaanse kolonies hebben gevochten. Geen koorknaapjes dus. Ze komen om je in elkaar te slaan. Toen ze ons omsingelden, haalden we stenen uit de grond en gooiden. Met vuilnisbakken deelden we klappen uit. We beten de agenten op plekken waar ze weinig beschermende kleding droegen. Ik ben in een busje gesmeten, waar ik de meeste klappen kreeg, want daar kon niemand het zien. Ik heb twee weken in het ziekenhuis gelegen.’

De Ronde: ‘Demonstreren moet binnen de regels van de wet gebeuren. Je kunt nooit 100 procent garanderen dat er niets fout gaat. Maar dat komt omdat demonstraties ook mensen aantrekt die gewoon willen rellen. In Nederland hebben we een prima democratisch systeem. Dat moet je respecteren. Of burgerlijke ongehoorzaamheid niet soms gepast is? Ik ben geen jurist, ik weet niet precies wat dat inhoudt.’

Antunes: ‘Daarna hoefde ik maar een excuus te hebben om de confrontatie aan te gaan. Ik ben de straat opgegaan bij de invoering van collegegeld en het behoud van recht op gezondheidszorg voor mensen zonder identiteitskaart. Belangrijke zaken, maar ik dacht ook: “Nu ben ik aan de beurt.” Ik kwam voorbereid, had een honkbalknuppel. Ik moest weer naar het ziekenhuis, maar de jongen die ik in elkaar geslagen heb ook.’

‘Toen ik daarna in het buitenland ging studeren, vond mijn moeder dat niet leuk. Maar bij de eerstvolgende demonstratie, belde ze me: “Ik ben zo blij dat je in het buitenland bent. Ik hoef je niet te gaan zoeken.”’

De geplande protesten

20 maart: Demonstratie Nijmegen

21 maart: Fietsactie van Amsterdam naar Den Haag

22 maart: Actie op de campus van de TU Delft

22 maart: Actie op Hogeschool Windesheim in Zwolle

23 maart: Landelijke Manifestatie op de Dam in Amsterdam