‘Mijn vier broers en vijf zussen wonen in de autonome Oeigoerse regio Xinjiang in China’, vertelt Rahima Mahmut (48). ‘Ik ben in 2000 voor een master milieukunde naar Groot-Brittannië gegaan, waar ik ben gebleven. Ik kon ook niet terug. Mijn doel was om het verhaal van mijn volk aan de wereld te vertellen.’

De Oeigoerse zangeres, vertaalster en activiste geeft op 15 oktober een lezing in Leiden over de miljoenen Oeigoeren die door de Chinese overheid in concentratiekampen zijn vastgezet.

‘Vanaf 2016 werd het steeds lastiger om contact met mijn familie te krijgen. In januari 2017 belde ik steeds, maar tevergeefs. Ik begreep niet waarom er geen reactie kwam. Ik bleef mijn oudste broer bellen. Hij nam uiteindelijk op, maar zei niet zoals gebruikelijk: as-salāmoe ’alaykoem. Hij durfde die islamitische groet niet te gebruiken. Hij deed zelfs alsof hij mij niet kende.

“Wat is er aan de hand?” vroeg ik. “Waarom neemt niemand op?” Toen vertelde hij me dat mijn broers en zussen juist hadden gehandeld door niet te reageren. Ik was stomverbaasd. “Het gaat goed met ons”, ging hij verder. “Laat ons alsjeblieft in de handen van God, en dan laten wij jou ook in de handen van God.” Dat was het einde van ons gesprek. Het was te gevaarlijk om met mij te praten. Ik heb geen contact meer met mijn familie en weet ook niet of ze nog leven.’

De Oeigoeren zijn een Turks-islamitisch volk met een eigen taal. ‘In 1949 is de republiek van Oost-Turkestan, wat Xinjiang eigenlijk is, bezet door de communistische partij’, legt Mahmut uit. ‘De politiek van de Chinese overheid is sindsdien duidelijk: de Oeigoeren moeten assimileren of sterven.’

China heeft altijd een repressief beleid gevoerd, maar sinds 2016 gebeurt dat steeds extremer. ‘De staat voert etnische zuiveringen door. Het is culturele genocide. De Oeigoerse cultuur moet helemaal worden weggevaagd.’

China begon met het massaal opsluiten van Oeigoeren. ‘De staat noemt het “vrijwillige heropvoedingskampen”. Maar het zijn concentratiekampen. Schattingen lopen uiteen, maar wij denken dat er drie miljoen mensen vastzitten (Amnesty International spreekt van één miljoen, red). Kinderen van gevangenen worden in zogeheten loving heart-crèches, weeshuizen en scholen geplaatst. Dat zijn in feite kinderconcentratiekampen. Ze mogen geen bezoek ontvangen. De Chinezen willen dat ze hun achtergrond, geloof en taal helemaal vergeten. Ze worden gehersenspoeld om volledig Chinees te worden.’

De omstandigheden in de concentratiekampen zijn vreselijk, vertelt Mahmut. ‘Ik vertaal getuigenissen van Oeigoeren die hebben vastgezeten, of niet weten wat het lot is van hun familie en vrienden, voor onder andere de BBC en Sky News. Je hoort de meest vreselijke verhalen. In een ruimte van zeventig vierkante meter stoppen ze zestig mensen. Iets van vijftig gevangen moeten staan, zodat er tien kunnen liggen om te slapen. Er zijn geen bedden, slechts een betonnen vloer.

‘De Oeigoerse man Omir Bakeri vertelde dat alle gevangenen elke ochtend partijslogans en -liederen moesten voordragen en continu de Chinese president Xi Jinping moesten eren. Ouderen spreken vaak geen Chinees. Sommigen zijn al over de zeventig. Door de slechte omstandigheden overleven ze dat gedril niet.

‘De Oeigoerse vrouw Gulbahar Jelilova vertelde hoe ze het uitschreeuwde van schrik en ellende toen ze een cel aantrof, volgepropt met vrouwen. Hun handen waren geboeid en om hun enkels zaten zware kettingen. Ze zagen eruit als geketende geesten. De wc was in de cel, er was geen enkele ventilatie. Praten met elkaar was verboden. De gevangenen werden 24 uur per dag in de gaten gehouden.

‘De vrouwen werden ook gedwongen om een agressief medicijn te nemen dat hen heel suf maakte, maar ook hun menstruatiecyclus stopte. Zo is een deel van hen gesteriliseerd. Vrouwelijke getuigen vertellen allemaal dat ze zich moesten uitkleden en naakt sit-ups moesten doen. Dat is allemaal bedoeld om ze te vernederen. Veel gevangenen willen dood. Ze zijn alle hoop verloren.’

De Chinese overheid claimt dat ze islamitisch terrorisme in de regio bestrijden. ‘Dat is slechts een excuus. Er is inderdaad een kleine groep Oeigoeren die aanslagen pleegt. Ik wijs dat geweld af.’ China wil vooral totale controle over de regio. ‘De belangen van de Chinese economie mogen niet in gevaar komen. Xinjiang is een belangrijk handelsknooppunt in de nieuwe zijderoute. De Oeigoerse identiteit wordt als een gevaar gezien. Alle rituelen en religieuze uitingen zijn gecriminaliseerd.’

In 2016 stuurde de regering Chen Quanguo, de gouverneur die eerst Tibet onder de duim had gehouden, naar Xinjiang om daar orde op zaken te stellen. ‘Hij werd de top guy en zette de culturele genocide in gang. In april 2017 verschenen de grote kampen. De mensen die nog niet in de gevangenis zitten, zijn ontzettend bang. Elk moment kan de politie komen. Je bent nergens veilig.’

Onlangs verschenen er berichten over het roven van organen van gevangenen. ‘Het is een realiteit’, aldus Mahmut. ‘Als je een gevangene bent, verlies je al je rechten. De handel in organen is al een tijd een gigantische business in China. Tijdens de vervolging van de Falun Gong vanaf 1999 werden al organen geroofd van gevangenen. Dat gebeurt nu ook bij de Oeigoeren.’

Mahmut gebruikt ook haar muziek om invloed uit te oefenen. ‘In 2004 hebben we het London Uyghur Ensemble opgericht. Veel mensen in het Westen hebben namelijk nog nooit van Oeigoeren gehoord. We gebruiken onder andere werk van dichters die in de kampen zijn omgekomen of die vastzitten. Het is een heel zachte manier om deze problematiek onder de aandacht te brengen.’

Is ze niet bang voor de Chinese overheid? ‘Ik voel me best veilig in Groot-Brittannië. Ze weten dat ze mij niet overtuigen om te stoppen met de Oeigoerse zaak. Activisten in het buitenland laten ze meestal met rust. Ze pakken dan eerder familieleden in China aan. Maar zolang ik adem, blijf ik me inzetten voor het overleven van mijn volk.’

LUCIS panel over de Oeigoeren
dinsdag 15 oktober vanaf 15:15
Lipsius 1.47, toegang is gratis, wel graag inschrijven vooraf