Ineens was het er: een chatbot die de studielast aanzienlijk vermindert. Sinds de lancering van ChatGPT op 30 november is de bot van het bedrijf OpenAI wereldnieuws. Iedereen kan de zelflerende bot opdrachten geven, er vragen aan stellen en diens hulp inschakelen bij schrijfopdrachten. Gratis en voor niets.

Terwijl docenten en examencommissies hard nadenken over wat dit betekent voor het onderwijs en de manier van tentamineren, maken studenten al gretig gebruik van de mogelijkheden die het programma biedt.

‘Sinds het beschikbaar is, gebruik ik ChatGPT elke dag’, zegt een student international studies (22) die ook vakken Chinees volgt. Hij blijft liever anoniem, omdat hij niet weet of wat hij doet frauduleus is.

Ezelsbruggetjes

Hij gebruikt de chatbot onder meer voor het voorbereiden van tentamens. ‘Vandaag had ik een luistertentamen Mandarijn. Er waren van tevoren een aantal luisteropdrachten op Brightspace gezet, waarvan er in ieder geval één op het tentamen zou komen. Normaal gesproken luister en vertaal je die fragmenten zelf, maar dat kost enorm veel tijd en moeite. Ik heb dus eerst alle fragmenten getranscribeerd en vertaald naar het Nederlands. Dergelijke transcripties bevatten altijd veel fouten, dus ik heb de chatrobot de opdracht gegeven om het te herschrijven tot een correcte Nederlandse versie. Het heeft me een gecorrigeerde versie van de originele teksten gegeven waarbij hij inschat welke spreker telkens aan het woord is. Die teksten heb ik geprint en uit mijn hoofd geleerd. Dat heeft me geholpen het tentamen snel en goed voor te bereiden.’

Het tentamen ging prima, zegt hij. ‘Maar het is misschien niet wat de docent had gewild.’

Ook gebruikt hij het programma om het Mandarijn zelf te leren. ‘Het leren van Mandarijnkarakters is erg lastig. Daarom heb ik de chatbot de opdracht gegeven om ezelsbruggetjes te maken voor vijftig van die karakters. Dat ChatGPT blijkbaar in enkele seconden ezelsbruggetjes kan verzinnen laat zien dat het veel beter creatief kan nadenken dan ik. Daar was ik enorm van onder de indruk. Het helpt me dus ook om creatiever en productiever te zijn.’

Laatst gebruikte de student het programma ook stiekem tijdens een take-hometentamen. ‘Ik had nog maar een uur voor drie essayvragen, ik wist niet of ik het zou redden. Toen heb ik informatie en kernbegrippen uit de slides van het vak gekopieerd en geplakt in ChatGPT, en ik heb de bot gevraagd of hij de essayvragen kon beantwoorden. Dat deed hij heel goed en snel, op academisch niveau. En ik had een dikke voldoende voor het tentamen.’

Argumenten laten verzinnen

Een student filosofie (25) die ook anoniem wil blijven, maakte ook al meerdere malen gebruik van de bot. ‘Ik heb het gebruikt voor een vak waarvoor je een wekelijkse samenvatting van verschillende teksten moest inleveren. Die samenvattingen kan ChatGPT in enkele seconden voor mij schrijven. Na wat kleine aanpassingen leverde ik het in.’

Ook gebruikte hij het als hulpmiddel bij het schrijven van betogen. ‘Je kan de chatbot bijvoorbeeld de opdracht geven om een inleiding voor je betoog te schrijven, of om argumenten voor jouw stelling te verzinnen.’

Daarnaast gebruikt hij het programma om tentamens mee voor te bereiden. ‘Ik heb vragen over de stof aan de chatbot gesteld en om uitleg van argumenten vóór en tegen bepaalde theorieën gevraagd, en samenvattingen laten schrijven van artikelen die ik moest lezen.’

Maar niet alle studenten staan te springen om er gebruik van te maken. ‘Ik voel me er niet prettig bij om het werk van de chatbot te gebruiken alsof dat mijn eigen werk is’, zegt Johannes (27, klinische psychologie). ‘De bot gebruikt het werk van anderen, zonder daarnaar te refereren, waardoor je niet goed weet waar het de informatie vandaan haalt. Dat voelt toch een beetje frauduleus en als spieken. En wellicht wordt het bestraft als het uitkomt.’

Toch sluit hij niet uit dat hij het programma in de toekomst voor zijn studie gaat gebruiken. ‘In de psychologie zijn er opdrachten die echt vervelend zijn om te schrijven, dingen die altijd hetzelfde zijn en waar je veel tijd aan kwijt bent. Wellicht laat ik dat in de toekomst wel eens door de chatbot schrijven.’

Handig hulpmiddel

Voor Wout Goesaerts (21, astronomy research master) kwam het taalprogramma net te laat. Hij schreef vorig jaar zijn scriptie voor de bachelor sterrenkunde op eigen kracht. Hij heeft achteraf bekeken hoe ChatGPT hem van dienst had kunnen zijn bij het schrijven van zijn scriptie.

‘Ten eerste had de bot me enorm kunnen helpen met het literatuuronderzoek’, merkt hij op. ‘Het weet namelijk zoveel over wetenschappelijke publicaties dat het zeer specifieke vragen over de ingewikkeldste onderwerpen kan beantwoorden.’

Bovendien had het een hoop tijd gescheeld. ‘Het kost veel tijd om zelf bronnen over dat soort onderwerpen te vinden, dus het helpt erg als je de informatie gewoon bij de chatbot opvraagt. De informatie klopte ook met wat ik zelf in de bachelor sterrenkunde heb geleerd.’

Goesaerts liet de bot ook zijn introductie herschrijven. ‘De robot had er maar enkele seconden voor nodig en deed dat helemaal niet slecht.’

Volgens hem had het gebruik van ChatGPT ‘dagen werk gescheeld’ en was de conclusie van zijn scriptie waarschijnlijk ‘vollediger, accurater, sneller en zorgvuldiger geweest’. Goesaerts: ‘Je kan met het programma namelijk controleren of je geen relevante informatie of discussies bent vergeten toe te passen. De chatrobot heeft me erop gewezen dat dat wel het geval was.’

Niet zonder meer toegestaan

Toch is het gebruik van ChatGPT niet zonder meer toegestaan, laat universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke weten. ‘Het is niet verboden, maar vraagt wel iets van de wetenschappelijke integriteit en academische vaardigheden van studenten.’ De bot mag dan ook alleen worden gebruikt indien de opleiding daar geen beperking op heeft gelegd. ‘Maar we verlangen wel van studenten dat ze de tekstdelen van de chatbot op gepaste wijze citeren en kritisch blijven op de kwaliteit ervan als informatiebron.’

Ook wijst Van Overbeeke op artikel 6.1 van de Regels en Richtlijnen. ‘Daarin staat het verbod op elk handelen dat de oordeelsvorming van de beoordelaar kan verhinderen. Wanneer het voor de beoordelaar niet duidelijk is of - en welke delen van - een gemaakte opdracht van een student of een AI zijn dan is er sprake van fraude, evenals het in eigen woorden overschrijven van een gedachtegang.’

De universiteit wil het gebruik van ChatGPT niet verbieden. ‘We geloven dat Artificial Intelligence een belangrijke rol speelt in het onderwijs, nu en in de toekomst. Een algemeen verbod op ChatGPT is daarom volgens de universiteit niet passend.’

De studenten zijn het ermee eens dat de chatbot voordelen kan opleveren voor het onderwijs. ‘Kritisch lezen en de goede vragen stellen zal steeds belangrijker worden’, zegt de student international studies. ‘Maar goed schrijven hoeft in de toekomst wellicht niet meer, dat kan de chatbot voor ons doen. Veel mensen hebben daar bezwaren tegen, maar ik zie dat niet per se als een probleem. Toen computers werden geïntroduceerd waren mensen ook pessimistisch omdat de handschriften dan zouden verslechteren.’

Stijn Vleugels (21, researchmaster astronomy) ziet de bot vooral als een goed hulpmiddel. ‘Als je de chatbot gebruikt voor je studie heb je eerst de vaardigheden nodig die je in staat stellen om de bot effectief te gebruiken. Je moet het de goede vragen kunnen stellen om de juiste informatie te krijgen. Bovendien moet je kritisch kunnen reflecteren op het werk van de bot. ChatGPT kan je dus helpen bij je studie, maar je wil er niet helemaal afhankelijk van zijn.’

De student filosofie is het daarmee eens. ‘Ik denk je ChatGPT het best als tool kan gebruiken om creatiever en productiever te werken, je bespaart er vooral heel veel tijd mee. Wel slaat de bot de plank af en toe goed mis, dus je moet zelf ook verstand van zaken hebben als je er gebruik van maakt.’

Goesaerts: ‘Als studenten afhankelijk worden van de chatbot, raken ze wellicht de motivatie kwijt om zelf opdrachten te maken. Dan leren ze een stuk minder dan ze zonder de chatbot zouden doen. Maar je moet het denk ik niet helemaal verbieden. Het kan namelijk een nuttig onderdeel zijn van het leerproces, net als het internet en rekenmachines.’

Maar voor de studenten is nog onduidelijk of, en in welke gevallen, ze van ChatGPT gebruik mogen maken. ‘De universiteit zou duidelijke voorlichting moeten geven en duidelijke regels moeten maken over het gebruik van de bot’, vindt Goesaerts. ‘Dan kan elke student het op een verantwoordelijke en goede manier gebruiken.’

Van Overbeeke laat weten dat de Regels en Richtlijnen dekkend zijn, maar dat er ‘op korte termijn communicatie voor studenten en docenten volgt om de toepassing van de regels op ChatGPT nog eens toe te lichten’. Ook zal in de studentennieuwsbrief van 15 februari en op de studentenwebsite een bericht worden geplaatst en verschijnt er volgende week een blog ‘met praktische tips voor docenten en studenten’. Van Overbeeke: ‘En als studenten vragen hebben, kunnen ze bij hun docent of de opleiding terecht.’

Volgende week in deel 2: Hoe gaan docenten en examencommissies om met ChatGPT? ‘Dit legt een bom onder ons toetsingsmodel’