Alvleesklierkanker bestrijden met een injectie van het vogelgriepvirus, dat klinkt natuurlijk krankzinnig. Maar niet voor Casper van Eijck. In de documentaire Tegengif is te zien hoe de hoogleraar chirurgie en voormalig clubarts van Feyenoord, deze nieuwe behandelmethode ontwikkelt.

De film wordt donderdag 12 september vertoond in Het Kijkhuis als onderdeel van Studium Generale. Na afloop zal Van Eijck via een online-verbinding vragen van het publiek beantwoorden.

De behandelmethode is niet zomaar uit de lucht komen vallen, vertelt Van Eijck, die al dertig jaar verbonden is aan het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Hij raakte geïnspireerd door het opmerkelijke verhaal van een veearts die zichzelf injecteerde met het Newcastle Disease-virus, in de volksmond bekend als vogelgriep, om zichzelf zo tegen alvleesklierkanker te behandelen. Zeker negentig procent van de mensen met alvleesklierkanker overlijdt na de diagnose binnen drie tot zes maanden, maar de veearts bleef na zijn diagnose nog zeven jaar in leven. ‘Dit moeten we onderzoeken, dachten we.’

Ethische bezwaren

Alvleesklierkanker is de meest dodelijke vorm van kanker en een belangrijke doodsoorzaak in Nederland. ‘Dan kan je twee dingen doen: je kunt je daarbij neerleggen en uithuilen, of je kunt de schouders eronder zetten en proberen er wat aan te doen. En dat laatste, zo zit ik in elkaar.’

In Nederland zijn de enige behandelingen chemotherapie, bestraling en operaties, waarvan de twee eerste slechts in twintig procent van de gevallen aanslaan. ‘Maar in landen als Cambodja, Taiwan en China is het heel gebruikelijk om kanker met virussen te behandelen.’

Hoe werkt dat precies? ‘Normaal gesproken heeft een cel aangeboren immuniteit om het ingespoten virus er weer uit te werken, maar een kankercel heeft dat niet. Het virus gaat zich dus delen in de tumorcellen die daardoor kapotgaan en daarna door het immuunsysteem worden aangevallen. Dat is prachtig.’

Maar een behandelmethode als deze mag niet zomaar van start gaan. Zo waren er lange tijd nog ethische bezwaren tegen. ‘Je moet natuurlijk heel zorgvuldig omgaan met dat virus en zorgen dat het geen besmettingen oplevert bij andere patiënten, of bij dieren. Daarnaast moet je zorgen dat het virus niet muteert, dan bestaat de kans dat er ineens een heel agressief virus uit een laboratorium rondwaart. We zijn nu bezig om de vergunningen aan te vragen en om de eerste proefbatches te gaan maken, zodat we hopelijk volgend jaar de eerste patiënten kunnen behandelen.’

Waar het normaliter twintig jaar duurt om een behandeling in gebruik te nemen, is het hem straks in iets meer dan vijf jaar gelukt. ‘Het gaat natuurlijk nooit snel genoeg, omdat je iedere dag weer patiënten ziet overlijden. Maar aan de andere kant moet je ook heel zorgvuldig handelen en daar gaat gewoon veel tijd in zitten.’

Kleine stapjes

Volgens Van Eijck is er in de afgelopen twintig jaar veel te weinig gedaan aan alvleesklierkanker en is er te weinig focus op patiëntgebonden onderzoeken. ‘Het zijn met name onderzoeken die laten zien hoe erg alvleesklierkanker is, nou, dat weten we zo langzamerhand wel.’ Volgens hem wordt er veel geld uitgegeven om te kijken hoe de zorg het best kan worden gerapporteerd. ‘Nog geen twee procent van alle financiering gaat naar patiëntgebonden onderzoek, ik vind het onbegrijpelijk’, zegt hij in de documentaire.

Inmiddels werkt Van Eijck niet meer als chirurg en woont hij samen met zijn vrouw in Spanje. Maar het onderzoek houdt niet op. ‘Het is mijn baby, die kan ik niet zomaar loslaten. Ik vind het heel belangrijk om jonge mensen te begeleiden die promotieonderzoek doen. Zo werken we ook heel nauw samen met onder andere het Leids Universitair Medisch Centrum. Ik ben dus nog niet met pensioen, tot ergernis van mijn vrouw.’

Komt het eind van alvleesklierkanker ooit in zicht? ‘Het is natuurlijk een beetje simpel om te denken dat je er over een paar jaar helemaal vanaf bent. Dat zal zeker niet zo zijn, maar je ziet wel duidelijk dat we kleine stapjes maken. En ik zeg altijd: veel kleine stapjes zijn op een gegeven moment een grote.’

Tegengif, Studium Generale, donderdag 12 september, Kijkhuis, 19:00 - 20:30 uur