Betere nachtrust? Minder opgeblazen buik? Glanzende huid? Het is allemaal binnen handbereik. Tenminste, als je de ontelbare levensstijlcoaches op het internet moet geloven. Neurobioloog Eline Dekeyster ziet ze ‘als paddenstoeltjes uit de grond schieten’. ‘Het is echt moeilijk om de goede, die er zeker zijn, eruit te pikken. Ik denk dat het belangrijk is om met iemand samen te werken die ook echt de wetenschap achter de adviezen begrijpt.’

Dekeyster doet onderzoek naar het effect van voeding op de mentale en neurologische gezondheid en volgt zelf een ketogeen dieet. ‘Dat houdt in dat je geen tot bijna geen koolhydraten eet, maar juist vetten – met name voedingsmiddelen als kokosolie, avocado, zalm, eieren, kaas of noten.’ Wanneer je koolhydraten eet, zet je lichaam dat om in glucose, wat gebruikt kan worden als brandstof voor je cellen. ‘Door geen glucose maar ketonen te bieden, bied je het lichaam een ander soort brandstof. Glucose geeft heel snel heel veel energie, maar werkt niet zo efficiënt. Ketonen werken iets langzamer, maar de energieopbrengst is hoger.

Fabels

Ook door intermittent fasting (acht uur een normaal maaltijdpatroon volgen, dan zestien uur vasten) kunnen ketonen in je bloed voorkomen. ‘Je lichaam slaat extra energie die je binnenkrijgt op in glycogeen en vet. Glycogeen is eigenlijk een keten van glucosemoleculen, maar je lichaam kan daar maar een beetje van opslaan. De rest slaat je lichaam op als vet. Op het moment dat je niets eet, maakt je lichaam glucosemoleculen los en gaat het gebruiken als energie. Op het moment dat je al die moleculen hebt verbruikt, gaat je lichaam ketonen vrijmaken uit vet en verbrand je dus lichaamsvet.’

De neurobioloog ziet dat er veel fabels over ketonen rondgaan op sociale media. ‘Je hoort nog steeds veel dat mensen denken dat vetten ongezond zijn, maar dat is gebaseerd op studies uit de jaren zeventig, waarna heel erg is ingezet op de marketing van dieetproducten. We hebben vetten gewoon nodig. Het is ook niet zo dat er goede en slechte vetten bestaan, waarbij onverzadigde vetten altijd slecht zijn en verzadigde goed, of plantaardige vetten altijd goed en dierlijke altijd slecht. Dat ligt allemaal genuanceerder.’

Ook superfoods bestaan niet, vertelt ze. ‘Dat is iets wat wij graag willen geloven, want dan kun je gewoon je eigen levensstijl aanhouden en moet je alleen even iets extra’s eten. Hypes als ‘eet elke dag een avocado en word gezond’ werken niet. De extremiteiten zijn vaak fabels. Er zijn zo veel dingen die we nog niet weten.’

Dekeyster benadrukt dat het belang van goede voeding voor gezonde hersenen niet onderschat moet worden. ‘Twintig procent van alle energie die jij eet, wordt gebruikt door je hersenen. Neurotransmitters, belangrijke moleculen in je hersenen, worden gemaakt vanuit je voeding. Daarom heeft de kwaliteit van het voedsel dat je eet, een enorm effect op de gezondheid van je hersenen. Uiteindelijk is het een geheel van sociale interacties, genoeg beweging en gezonde voeding, maar voeding speelt echt een enorme rol bij mentale en neurologische gezondheid.’

Dat laatste weet ze uit eigen ervaring. ‘Ik eet al acht jaar ketogeen, omdat ik een historie heb van depressie en daarvoor ook psychiatrische behandeling nodig had. Sindsdien heb ik minder last van symptomen.’ Disclaimer: ‘Dit is geen wetenschap, maar een ervaringsverhaal. Ik ben zeker niet tegen medicatie.’

Daarnaast zijn er signalen dat een ketogeen dieet klachten bij mensen met ADHD, autisme en alzheimer zou kunnen verminderen. ‘Zo was er een vrouw met beginnende dementie die acht maanden moest wachten op een afspraak bij de neuroloog. Met de hulp van een psychiater in Amerika is ze ketogeen gaan eten, om in ieder geval iets te proberen. Tegen de tijd dat ze bij de neuroloog terecht kon, had ze geen enkel symptoom van alzheimer meer.’ Wederom een disclaimer: ‘Het voorbeeld van deze mevrouw is slechts één verhaal.’

Alzheimer

Hoe dit precies kan, is nog niet helemaal duidelijk. ‘Wanneer mensen ouder worden, worden de hersenen minder goed in het gebruik van glucose als brandstof. Dat begint al vanaf het moment dat mensen 35 worden, dus voor mij is dat ook al begonnen. Nu zien we bij mensen met alzheimer dat hun glucose-metabolisme slechter werkt dan bij mensen zonder alzheimer van dezelfde leeftijd. Van daaruit is de hypothese ontstaan dat alzheimer wellicht gezien kan worden als een soort vorm van diabetes, maar dan in de hersenen. Met ketonen zou je de hersenen een andere brandstof kunnen bieden om die klachten te verminderen.’

Dat betekent zeker niet dat het voor iedereen werkt. ‘Er is een studie gedaan met keto-supplementen, waaruit bleek dat in zestig procent van de gevallen de dementieklachten bij deelnemers afnamen. Maar bij veertig procent van de deelnemers was dat dus niet het geval. Ik wil daarom echt niet zeggen dat het een wondermiddel is.’

Bovendien is een ketogeen dieet niet zonder gevaar. ‘Veel mensen met een bipolaire stoornis slikken lithium om hun symptomen te verminderen. Maar als je ketogeen eet, plas je meer zouten uit en óók die lithium. De psychiater moet daarom de lithiumdosis verhogen. Als dat niet gebeurt, kunnen gevoelens van depressie terugkeren. In het ergste geval kunnen mensen zelfs zelfmoord plegen. Ketogene interventies worden online veel gepromoot, maar als mensen dit vervolgens op eigen houtje gaan proberen, kan dat experimenteren in sommige gevallen heel gevaarlijk zijn.’