Met veel bombarie verscheen vorige week de trailer van een nieuwe Netflix-docuserie over het leven van koningin Cleopatra, geproduceerd door Jada Pinkett Smith. Ik kende Pinkett Smith vooral van het iconische ‘Keep my wife’s name out of your fucking mouth’-moment van haar echtgenoot Will Smith tijdens de Oscars, maar blijkbaar zit ze ook in de histo-cinemabranche. Prima, more power to her. De serie is onderdeel van haar grotere tv-project African Queens.

Als Egyptoloog ben ik altijd verheugd als mijn vakgebied in het licht van de schijnwerpers staat. Geestdriftig zette ik de tv aan, hier moest ik eens even goed voor zitten. Al vrij snel was ik teleurgesteld, het acteerwerk was matig en de dialogen waren aftandse clichés. Toen ik het einde van de twee minuten durende trailer had bereikt was ik niet alleen teleurgesteld maar ook nog eens pissig en gefrustreerd.

Mooi tegenwicht

Een snelle blik op Twitter leert dat ik niet als enige mijn bedenkingen had. Een curieuze alliantie van antiwoke-opiniemakers, verbolgen classici en Egyptische nationalisten was met die gevoelens van frustratie aan de haal gegaan.

Steen des aanstoots: in de serie wordt Cleopatra gespeeld door een zwarte vrouw. Dat niet alleen, een van de talking heads haalt haar oma aan – ik wou dat ik dat kon doen in mijn scriptie, maar dat terzijde – die haar schijnbaar ooit had gezegd: ‘Wat ze ook vertellen op school, Cleopatra was zwart.’

Dat Cleopatra’s ouders Grieks waren is niet bepaald een controversiële stelling, dat de kans miniem is dat ze een donkere huid had, is dat ook niet. Overigens hoeft dat niet te betekenen dat zwarte actrices niet in de huid van Cleopatra mogen kruipen, integendeel, ze zouden een mooi tegenwicht kunnen bieden aan de Elizabeth Taylors en Monica Bellucci’s van deze wereld.

Mijn probleem met deze serie zit hem hierin: dat de geschiedenis wordt verdraaid ten behoeve van een sociaal-politieke agenda. In een interview met de Afrikaanse cultuursite OkayAfrica spreekt Pinkett Smith de hoop uit dat de serie een bron van trots kan zijn voor zwarte Amerikanen en Afrikanen. Dat de Egyptenaren van nu voor een groot deel niet binnen die omschrijving vallen lijkt niet te deren.

Pinkett Smith lijkt zich een icoon uit de oudheid te willen toe-eigenen. Dat is triest en niet alleen omdat ze daarmee erfgoed afpakt van de Egyptenaren. In het eerste seizoen van African Queens ging het nog over koningin Njinga, die een koninkrijk regeerde in het huidige Angola. Haar verhaal is onbekend, veel onbekender dan dat van Cleopatra, en ze was ook echt zwart.

Capituleren

Door in seizoen twee te kiezen voor Cleopatra lijkt Pinkett Smith te capituleren: ik kies voor de grote naam en het bekende verhaal en doe vooral niet de moeite om verder onderzoek te doen naar een verhaal dat anders nooit Hollywood zou halen. Dat is jammer.

Wie nog uitgebreider wil zien hoe de faraonische cultuur door Afro-Amerikanen wordt omarmd kan vanaf 22 april naar de tentoonstelling Kemet in het Rijksmuseum van Oudheden. In de tentoonstelling staat muziek met Oud-Egyptische invloeden centraal.

Egypte als inspiratiebron, zonder daarmee eigenaarschap te claimen over Egyptisch erfgoed: Jada Pinkett Smith, take notes.