Tijdens de lockdowns greep de universiteit naar surveillancesoftware om studenten te filmen die thuis tentamens maakten. Het gebruik van programma’s als ProctorExam en Proctorio is controversieel. ‘De inzet van proctoring heeft tot veel beroering geleid’, schrijft Ricardo Catalan, de functionaris gegevensbescherming van de universiteit.

Een probleem is dat proctoring nog niet is vastgelegd in de zogeheten Onderwijs- en Examenregelingen (OERen) van de universiteit. Dat zijn de rechten en plichten van studenten en medewerkers van opleidingen.

Niet wenselijk 

Inzet van proctoring is nu nog gekoppeld aan de corona-maatregelen. Die situatie is niet langer wenselijk. De universiteit moet uitleggen waarom een ‘privacy onvriendelijke methode als proctoring in bepaalde gevallen de enige optie is’, aldus Catalan. ‘De huidige OER maakt op geen enkele manier duidelijk op welke manier digitale surveillance ingezet mag worden.’

Een proctoringprotocol dat is gekoppeld aan de OERen voor komend collegejaar is dan ook noodzakelijk, en dat ligt er nu. Het stuk werd maandag besproken in de universiteitsraad. In het protocol staat onder andere dat online surveillance als ‘een laatste middel’ wordt ingezet en moet voldoen aan de algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Digitaal meekijken mag alleen ‘wanneer andere alternatieven voor fraudepreventie met minder impact op de privacy van de student zijn overwogen’.

Terroristische dreiging

Die alternatieven zijn onder andere een combinatie van open of essay-vragen, het beperken van het tijdslot van het tentamen of het veranderen van de volgorde van vragen en antwoorden voor verschillende groepen studenten. Na afloop van het tentamen kan er plagiaatcontrole worden gebruikt.

Het verplicht overwegen van alternatieven vervalt echter als de universiteit te maken krijgt met een plotselinge crisis, blijkt uit het protocol. ‘Bijvoorbeeld in de begindagen van een lockdown gedurende een pandemie of de eerste dagen van een ramp zoals brand of overstroming, of een terroristische dreiging.’ In ‘de eerste tien werkdagen na het begin van de crisissituatie’ hoeven faculteiten niet eerst te bepalen of er werkbare alternatieven zijn. Na die tien dagen is het wel nodig om die ‘alternatieven te overwegen’.

Studenten die bezwaar hebben tegen proctoring kunnen een verzoek indienen bij de examencommissie voor het op een andere wijze afleggen van tentamens. Die commissie kan dan oordelen dat de student een alternatief examen maakt of ‘moet wachten totdat het tentamen op andere wijze kan worden afgenomen’.

Ook in de AVG zit nog een recht op bezwaar waarmee proctoring mogelijk is te omzeilen. ‘Dit kan wanneer er naar het idee van de student specifieke omstandigheden zijn op grond waarvan zijn privacybelang zwaarder zou moeten wegen dan de belangen van het faculteitsbestuur bij de keuze voor het gebruik van surveillance op afstand.’

Invasieve vormen

De universiteitsraad geeft waarschijnlijk een positief advies over het protocol. ‘Ik ben niet heel erg gecharmeerd van surveilleren op afstand’, zei Remco Breuker van personeelspartij FNV. ‘Dit protocol valt me echter alleszins mee. We moeten wel extreme terughoudendheid adviseren als het gaat om het inzetten van dit soort invasieve vormen van examineren.’

De faculteiten schrijven overigens ook nog een eigen protocol. Een faculteitsbestuur kan bijvoorbeeld besluiten om proctoring wel of niet in te zetten. Als het bestuur dit wel toestaat, dan moet dat voldoen aan de eisen van de universitaire regeling. Op 4 juli spreekt de raad nog met het college over het protocol.