In de verte komt een stoet in het zwart geklede hoogleraren aanlopen vanaf het Academiegebouw. Naast de zij-ingang van de Pieterskerk waar het cortège zo door naar binnen zal lopen staan vijftien klimaatdemonstranten met spandoeken en een vlag te wachten. ‘Als ze zo langslopen, blijven we stil’, zegt een van de betogers tegen de rest. ‘Niet roepen, niet lachen, gewoon het spandoek omhooghouden.’
‘Stop De Fossiele Waanzin’, staat op het spandoek. Daarmee hopen de demonstranten van End Fossil, Scientist Rebellion en Extinction Rebellion de universiteit ertoe te bewegen de banden met de fossiele industrie te verbreken. Het plan dat de universiteit daartoe onlangs aankondigde vinden de demonstranten onvoldoende.
‘Door met de fossiele industrie samen te werken legitimeert de universiteit klimaatdestructie en is ze daar medeplichtig aan’, zegt Stephanie, woordvoerder van Extinction Rebellion.
Als het cortège dichterbij komt zwaaien de deuren van de kerk open. De leden van het college van bestuur lopen de spandoeken snel voorbij de kerk in. De langsschuifelende hoogleraren houden hun paraplu’s en baretten stevig vast in de wind. Een enkeling houdt de processie even tegen om een selfie te maken.
De universiteit had de aanwezigheid van de demonstranten al voorzien. Voor de ingang van de kerk staan duidelijk beveiligers opgesteld en zowel binnen als buiten lopen politieagenten rond. ‘Even voor de duidelijkheid, we blokkeren niks vandaag’, roept een van de demonstranten hen toe. Aan weerszijden van het cortege lopen ook een paar zenuwachtig heen-en-weer-kijkende beveiligers in onopvallende kleding en met oortjes in, beducht op onverwachte acties, maar die blijven uit.
Als de laatste hoogleraar binnen is, sluiten de beveiligers meteen de poort van de kerk. De demonstranten die in de regen blijven staan, horen hoe de deuren worden vergrendeld.
Binnen begint rector magnificus Hester Bijl aan haar openingsrede. In het bijzonder noemt ze de internationale docenten en studenten. Juist nu vandaag de Nederlandse universiteiten een maatregelenpakket in laten gaan om de instroom van internationals te beperken, benadrukt Bijl het belang van diversiteit binnen de universiteit en wil ze hen daarom nadrukkelijk van harte welkom heten.
Stelling nemen
In haar speech die gaat over nieuwsgierigheid, het thema van de Dies, benoemt Bijl dat het vergaren van kennis vaak met verdeeldheid gepaard gaat. ‘Het is niet aan het bestuur om politiek stelling te nemen.’
Dan blijkt dat er toch een paar leden van End Fossil in de zaal zitten. De zin is aanleiding voor een handjevol mensen om op te staan en bij wijze van walk-out de zaal te verlaten. Ze doen dit beleefd en stil: zo stil, dat het publiek er niets van merkt.
Als het gaat om het voeren van discussies, moet ‘de universiteit de tuin zijn, niet de tuinier’, vervolgt de rector. Met andere woorden: de universiteit biedt de ruimte voor discussie, maar neemt hierin zelf geen stelling in.
Bijl erkent dat het debat over academische vrijheid in de afgelopen maanden niet genoeg gevoerd is: ‘We zijn het gesprek te veel uit de weg gegaan, dat reken ik mezelf ook aan.’ Ze besluit haar rede met een oproep om te blijven luisteren: ‘Toon oprechte interesse in andermans inzicht en heb respect voor andermans werk.’
Quizzen en planeten
Vervolgens is het tijd voor de diesrede door Mariska Kret. De hoogleraar psychologie spreekt over de overeenkomsten en verschillen in hoe mensen en dieren emoties uiten. Bij het interactieve onderdeel ‘Hooggeëerd publiek, hoe nieuwsgierig bent u?’ mogen de hooggeëerde aanwezigen op hun telefoon deelnemen aan een Menti-quiz.
Hoewel de beveiligers ook binnen constant rondlopen en het publiek scherp in het oog houden, blijven verdere protestacties uit.
Het eredoctoraat wordt uitgereikt aan prof. Sara Seager van het Massachusetts Institute of Technology voor haar onderzoek naar de atmosfeer van exoplaneten.
Annetje Ottow sluit de ceremonie met een vooruitblik naar de dies van volgend jaar, als de universiteit haar 450e verjaardag viert. In een kort filmpje wordt het lustrumthema bekendgemaakt: De Tijd Vooruit.