‘Heb ik je ooit verteld over de tante van Jan?’, vraagt een vriend aan schrijver Josephine Rombouts als ze samen over de Leidse Boisotkade lopen. ‘Nee’, antwoordt Rombouts. Haar vriend wijst een huis aan. Daar had Jan met zijn tante gewoond.
Die tante was Wils Huisman (1914-1979), vertaler van Russische literatuur en een van de weinige vrouwen in Nederland die dat deed voor grote uitgeverijen als Contact en Van Oorschot. ‘Ze heeft Anna Karenina van Tolstoj vertaald’, vervolgt Rombouts’ metgezel. En opvallend: ‘Ze had geen armen.’
Rombouts heeft Huisman opgenomen in haar boek Opmerkelijke vrouwen, waarin ze onderbelichte prestaties van vijftien vrouwen beschrijft.
Keigoed
‘Ik was zo gefascineerd over het feit dat zij geboren was zonder armen, maar iets deed waarvan ik eerst dacht dat je daar echt armen en handen voor nodig zou hebben. Kennelijk schreef ze met een potlood tussen haar tenen, niet met een typemachine: bizar knap.’
Huisman werkte als (de eerste) vakreferent voor Slavische talen bij de universiteitsbibliotheek en vertaalde werken van Toergenjev, Gontsjarov en Tolstoj.‘Als je een boek wilde lenen moest je een briefje leggen op het krukje naast haar bureau en dan zette zij met haar tenen haar paraaf. De moeder van de man die dit aan mij vertelde was opgelucht toen zij dit hoorde. Zij had met Wils gestudeerd en zich altijd afgevraagd hoe het met haar was afgelopen. Ze vond het fijn dat ze goed was terechtgekomen.’
Vlak nadat Huisman, ook wel Willie genoemd, haar studie afrondt, breekt de Tweede Wereldoorlog uit. ‘Ze verhuist naar Friesland en begint daar Anna Karenina te vertalen. Toen Van Oorschot Russische werken ging uitgeven, is hij bij haar terechtgekomen. Iedereen was erg onder de indruk van de kwaliteit van haar vertaling van Tolstoj. Ik denk dat ze keigoed was.’
Sturen met voeten
Huisman kon ook autorijden met haar voeten. ‘Ze was een van de eerste gehandicapten die auto reed. Ze had een DAF: een automaat waarbij ze het stuur op de grond hadden geplaatst. Ze kon met haar voeten sturen.’
Ze kreeg ook hulp. ‘Haar broer bracht haar naar de universiteit en haalde haar weer op. Ook kocht hij voor haar een huis in Leiden waar ze samenwoonde met haar huisgenoten. Ze deed zelf veel, maar dingen als het vuil buiten zetten of de afwas, deden die studenten voor haar.’
Het was een unieke vrouw. ‘Ze kreeg veel dingen voor elkaar. Ging studeren, zonder dat ze wist dat ze later een baan zou krijgen. Begon met vertalen, voordat ze een baan had. Nooit dacht ze: wie gaat mij nou ooit aannemen? Ze geloofde zelf dat ze het in zich had en wachtte niet tot anderen iets in haar zagen.’