Even naar de basis: wat is deepfake technologie?
‘Bij deepfake genereer je met behulp van artificial intelligence-modellen een gezicht dat eigenlijk niet bestaat. Die modellen hebben geleerd hoe een gezicht eruitziet en op basis daarvan creëren ze beelden, een soort nieuwe gezichten, die op een echt gezicht lijken. Soms is het bijna onmogelijk om daar nog verschil tussen te zien.’

Hoe werkt het?
‘Met deepfake kun je via Zoom realtime een virtueel gesprek aangaan met bijvoorbeeld een dader of een dierbare die is overleden. Die wordt gespeeld door de therapeut, maar je hebt echt het gevoel dat je met de betreffende persoon praat.

‘Daarvoor hebben we met de UvA-startup 3DUniversum unieke technologie ontwikkeld die we hebben geconverteerd naar en geïntegreerd in Zoom. Eerst wordt er een video gemaakt van een foto van degene met wie je wil praten. Die video wordt tijdens het gesprek op het beeldscherm van de patiënt steeds herhaald, maar dat valt niet op: zodra de therapeut praat, laten we een aantal gezichtsspieren en de mond bewegen. De mond beweegt dus synchroon mee op basis van de stem van de behandelaar. Ook de ogen kunnen meebewegen, omdat we van tevoren in de video een aantal oogbewegingen hebben vastgelegd.

‘Voor de duidelijkheid: het gezicht loopt niet synchroon met het gezicht van de therapeut. Dan zou die namelijk de hele tijd recht in de webcam moeten kijken. De behandelaar kan dus gewoon door de kamer lopen en tegelijkertijd met de patiënt praten.’

Hoe klinkt de stem?
‘De stem is van de behandelaar. Maar we weten van patiënten dat het visuele aspect zo dominant is, dat dat op een gegeven moment niet meer storend is.’

Voor welke vormen van therapie is dit bruikbaar?
‘Langdurig misbruikte vrouwen die lijden aan PTSS kunnen met deze technologie de confrontatie aangaan met de dader. Datzelfde geldt voor mensen die heel lang zijn gepest. Maar het kan ook helpen bij rouwverwerking, waarbij de patiënt via de therapeut met een overleden dierbare kan praten, of bij echtscheidingen, waarbij je leert hoe je met je ex kan omgaan. Verder kan het artsen in opleiding leren hoe ze een slechtnieuwsgesprek houden. Dan speelt de arts een patiënt die een ander gezicht heeft.’

Is het effectiever dan andere methoden?
‘We hebben het twee therapeuten laten gebruiken: een klinisch therapeut die ervaring heeft met PTSS-patiënten en een rouwtherapeut.
‘Op basis van vragenlijsten onder vrouwen met PTSS die langdurig zijn misbruikt, zien we dat het effectief is. Bij PTSS-behandelingen praten de patiënten vaak tegen een foto, nu praten ze met de dader middels een virtueel persoon.

‘Dat was wel op basis van één sessie, dus we weten niet of het effectiever wordt als het een tweede of derde keer plaatsvindt. Ook moeten we nog voor verschillende toepassingen, zoals rouwverwerking en patiënten met een pestverleden, kijken wat het oplevert en wat de bevindingen zijn.’

Zijn er ook risico’s?
‘Tot nu nog niet. Maar je kan er misschien verslaafd aan raken, dat je elke dag met je overleden dierbare wil praten. Maar of dat goed of slecht is weet ik niet: het kan troost bieden. Mensen luisteren ook muziek die aan die persoon refereert en gaan naar het graf toe.

‘Deepfake-therapie is niet bedoeld als vervanging van bestaande therapie, maar als toevoeging op reguliere gesprekken om een beter inzicht te krijgen in de psyche van de patiënt. En als die er niet goed op reageert, kun je er meteen mee stoppen. Ik denk dat dit een doorbraak wordt.’

Theo Gevers, speedlezing Deepfake therapie. Zaterdag 28 mei, 23-23.30 uur. Museum Boerhaave. Zie ook https://deeptherapy.ai/