De Universiteit Leiden begon eind maart met pilots waarin digitale surveillancesoftware van het Nederlandse bedrijf ProctorExam studenten in de gaten hield tijdens tentamens. De universiteitsraad werd daarover summier op de hoogte gesteld, zegt fractievoorzitter Bas Knapp van Liberale Studentenpartij (LSP). ‘Naar ons toe is alleen gecommuniceerd dat er een pilot zou worden gedaan, maar er is niet toegelicht hoe die eruitzag en bij hoeveel opleidingen dat gebeurde.’

Ook de evaluatie van de pilot is niet met de raad besproken, zegt Annelieke van Muiswinkel, fractievoorzitter van Christelijke Studentenfractie Leiden (CSL). ‘Ik weet alleen dat er naar de resultaten van de toetsen is gekeken, dus hoe goed ze werden gemaakt, maar niet naar wat het gevoel van de studenten erbij was. Welke afwegingen zijn gemaakt, hebben we nooit te horen gekregen.’

Niets gevraagd

Marlene van der Velden van Lijst Vooruitstrevende Studenten (LVS) bevestigt dat. ‘De informatie die we kregen was beknopt en alleen van informerende aard. We kregen ook niet te horen wanneer de pilot was afgerond.’

Na de pilot werd ProctorExam door verschillende faculteiten in gebruik genomen, zonder medeweten van de universiteitsraad, zegt Knapp: ‘Wij zijn er niet formeel van in kennis gesteld dat ze het nu ook al officieel toepassen.’ Van Muiswinkel: ‘Er is ons niet gevraagd wat wij ervan zouden vinden als proctoring zou worden ingezet, terwijl we al een paar keer hadden aangegeven dat we ons zorgen maakten om dit systeem. In die besluitvorming zijn we niet meegenomen.’

Ook Marat Markert van FNV Overheid, Dahran Coban van Ons Leiden en Marlene van der Velden van LVS bevestigen dat hen nooit formeel is gevraagd wat zij van proctoring vinden. Markert: ‘Ik zou tegen hebben gestemd. Niet alles wat legaal is, is ook gerechtvaardigd om te doen. Ik vind het ethische argument belangrijker dan het juridische.’

‘Niet netjes’

Ook Coban had het ‘liever anders gezien’, maar begrijpt dat er snel beslissingen moesten worden genomen om studievertraging van studenten te voorkomen. ‘Maar het college van bestuur had desondanks naar onze mening kunnen vragen.’

Dat dit niet is gebeurd, vindt Knapp ‘niet netjes’: ‘Zeker niet omdat het zoveel losmaakt bij studenten. Het is iets heel aangrijpends, ook al is het AVG-proof en wordt de privacy zo goed mogelijk gewaarborgd. Ik hoor van veel studenten dat ze zich er niet bij op hun gemak voelen om te moeten presteren terwijl er iemand meekijkt.’ Knapp is daarom een petitie gestart (zie kader onderaan).

Volgens Van Muiswinkel heeft het crisisteam, waar het college van bestuur ook deel van uitmaakt, na vragen van de raad wel beloofd een nieuw softwarepakket aan te schaffen. ‘Bij dat programma zou dan niet meer een persoon meekijken, maar wordt er een algoritme ingesteld.’ Maar ze is er nog niet van op de hoogte gebracht of die software inmiddels al is aangeschaft of in gebruik is.

Daarnaast vindt Knapp dat de universiteit ‘erg makkelijk omspringt’ met de manier waarop de onderwijs en examenregeling (OER) is aangepast om proctoring mogelijk te maken.

‘Een tikje anders’

Universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke zei in april namelijk tegen Mare dat de universiteit ‘beperkte aanpassingen’ online had gezet zonder dat die door de universiteitsraad en faculteitsraden waren goedgekeurd. ‘In crisistijd gaat het een tikje anders’, zei Van Overbeeke toen. ‘Waar het kan, wordt de medezeggenschap vooraf betrokken, maar in de meeste gevallen kijkt ze achteraf mee.’

‘Dat is raar’, reageert Knapp. ‘Juist in deze tijd, met digitaal vergaderen, kun je sneller dan ooit formele en informele overleggen optuigen. Het is merkwaardig dat de universiteitsraad ook achteraf niet middels een brief of iets dergelijks op de hoogte is gesteld, maar dat we via de krant moeten lezen dat we worden overgeslagen.’

Overigens blijft het onduidelijk of de OER nu wel of niet is aangepast. In tegenstelling tot de reactie van Van Overbeeke, zei onderwijsminister Van Engelshoven in antwoord op Kamervragen dat die aanpassing helemaal niet nodig is: ‘Bij navraag heeft de Universiteit Leiden aangegeven dat uit de bestaande OER reeds volgt dat het gebruik van proctoring is toegestaan.’

‘Geen “normale” tijden’

Het college van bestuur geeft nu in een reactie uitsluitsel: ‘De OER is niet aangepast, omdat proctoring valt binnen de bevoegdheden van de examencommissies.’

Er wordt er ‘nu anders invulling aan medezeggenschap gegeven dan in “normale” tijden’, aldus het college.

‘Besluiten moeten veel sneller genomen worden dan gewoonlijk om onderwijs en onderzoek zo goed mogelijk te laten doorgaan en om vertraging van onze studenten zoveel mogelijk te voorkomen. Dit betekent dat de universiteitsraad in een aantal zaken ook op een andere manier wordt betrokken en geïnformeerd. Vanaf het begin van de crisis overleggen het college van bestuur en het crisisteam elke woensdagmorgen met de universiteitsraad. In dat overleg wordt alle informatie die wij hebben uitgewisseld en worden alle vragen zo goed mogelijk beantwoord.’

Tweede Kamerlid Frank Futselaar (SP), die naar aanleiding van het artikel in Mare vragen stelde aan minister Van Engelshoven over proctoring, noemt het ‘zeer onverstandig’ om een zwaarwegend besluit als het wel of niet gebruiken van digitaal toezicht te nemen zonder de raden erbij te betrekken.

Controversieel

‘Ik begrijp dat de eerste gedachte niet was: wat zou de medezeggenschap hiervan vinden? In de eerste weken moest er heel veel gebeuren en de raden konden niet fysiek bij elkaar komen’, zegt Futselaar.

‘Maar inmiddels zijn we een tijdje verder. Toetsing is bij uitstek iets waar studenten bij betrokken zijn en door geraakt worden. Sommige onderwijsinstellingen hebben zelfs besloten er helemaal vanaf te zien. Als je weet dat proctoring zo controversieel is, dat er onder studenten veel over te doen is en er privacy-issues zijn, dan is het zeer onverstandig de medezeggenschap daar niet bij te betrekken.’