Studenten gaan komend weekend de straat op in Amsterdam om te demonstreren tegen de voorgestelde basisbeurs (te laag) en de compensatie voor leenstelselstudenten (te weinig).

Een van die studenten is Emma Mouthaan (26, communicatie- en informatiewetenschap aan de VU), die veel van het onderwerp weet: ze is finfluencer, en leert studenten op social media over financiën onder de naam skere_student.

Als student voel je je machteloos, zegt Mouthaan. ‘Er zijn al zoveel protesten geweest, en tóch houdt de overheid vol dat 1 miljard het maximale is dat ze kunnen doen. Als je dan hoort dat spaarders in box 3 voor 12 miljard worden gecompenseerd, is dat niet geloofwaardig.’

Renteverhoging

Natuurlijk is er een eigen verantwoordelijkheid, vindt Mouthaan. ‘Mensen met een studieschuld moeten die gewoon afbetalen. Maar wat er wordt vergeten is dat een leningverstrekker, in dit geval DUO, een zorgplicht heeft. Een verstrekker moet kunnen aantonen dat ze iemand voldoende hebben voorgelicht.’

Volgens Mouthaan gebeurt dat nu onvoldoende. ‘Als ik een TikTok maak over bijvoorbeeld renteverhoging krijg ik veel reacties van mensen die zeggen dat ze daar nog nooit van hadden gehoord. Studenten hebben geen enkel idee wat nou de regels zijn.

‘Ik vind dat dat Duo, of indirect de politiek, aangerekend moet worden. Het gaat wel om jonge mensen, die slecht geïnformeerd een hele grote financiële verantwoordelijkheid aangaan. Dat vind ik heel kwalijk.’

De waarschuwing ‘Let op: geld lenen kost geld’, die bij commerciële kredietverstrekkers wordt gegeven, wordt bij een lening van Duo bijvoorbeeld niet gegeven. Woordvoerder Tea Jonkman van Duo: ‘Voor commerciële partijen is dat verplicht, maar de overheid heeft besloten om dat zelf niet te doen, juist om dat onderscheid te maken.’

'Leen bewust'

In 2016 deed de Autoriteit Financiële Markten (AFM), de landelijke toezichthouder, onderzoek naar de waarschuwing. Daaruit bleek dat het geen onmiddellijk effect heeft op het gedrag van consumenten, maar dat het mogelijk wel positieve bijeffecten heeft: mensen zouden minder positief naar leningen gaan kijken, en het draagt ook bij aan de herkenbaarheid van een krediet als het niet meteen duidelijk is dat het om een lening gaat.

Zou het een idee zijn om dat voor een studielening ook in te voeren? ‘Ik weet niet of er wetenschappelijk bewijs is dat zo’n waarschuwing werkt’, zegt economiewetenschapper Max van Lent, die overigens niet betrokken was bij het onderzoek. ‘Maar ik vermoed zomaar dat het helpt. Het lijkt me verstandig deze waarschuwing toe te voegen.’

Volgens Duo-woordvoerder Jonkman worden studenten wel op andere manieren attent gemaakt op de gevaren van lenen. ‘Leen bewust, is onze campagne, juist om te voorkomen dat mensen later denken: wat heb ik nou eigenlijk afgesloten?

‘Wij communiceren ieder jaar over het rentepercentage. Ieder jaar krijg je een persoonlijk bericht. Heel lang is het nul procent geweest, maar er blijft wel mogelijkheid op rente, dat staat ook overal in de communicatie naar studenten toe.’

Ook staan er op de website rekenmodules waarmee je je uiteindelijke studieschuld kunt berekenen. ‘Daarin wordt altijd al een rente van meer dan nul procent meegenomen.’

Toch wordt lenen soms zelfs gestimuleerd door de overheid. Tijdens corona, toen veel studenten inkomsten van hun bijbaan moesten missen, adviseerde onderwijsminister Ingrid van Engelshoven studenten om extra te lenen.

‘Het is bizar dat dat tegen jonge mensen wordt gezegd’, vindt Mouthaan. ‘Vervolgens wordt er tegen mensen met een hoge studieschuld gezegd dat het hun eigen verantwoordelijkheid is.’

Anderhalf procent

Zelf heeft Mouthaan een schuld van 72.000 euro openstaan. ‘Daar gaat nog wel iets vanaf als ik volgend jaar afstudeer. Maar als de rente straks boven nul procent wordt, gaat het al snel om grote bedragen die er bovenop komen, zelfs als het maximaal anderhalf procent is.

‘Wat ook nog gevaarlijk is: als je de rente niet aflost, wordt het jaar erop ook weer rente over die rente geheven. Zo kan een studieschuld exponentieel groeien. In het ergste geval is op een gegeven moment de minimale aflossing niet eens genoeg om die rente af te betalen, en kom je dus nooit bij de eigenlijke schuld, ook al betaal je wel af.’

Zaterdag staat Mouthaan daarom op de Dam, samen met de LSVb, FNV Young en studenten uit het hele land, om aandacht te vragen voor eerlijke compensatie en een hogere basisbeurs. ‘Je hebt het over slecht voorgelichte jonge mensen, die op hun achttiende zo’n beslissing maken. Kun je dat ethisch noemen, moreel verantwoord? Ik vind van niet.’