Dat blijkt uit de begroting van het ministerie van Onderwijs en de Miljoenennota. ‘Het kabinet wil meer oog hebben voor onderwijs en onderzoek gericht op wat Nederland nodig heeft’, zei koning Willem-Alexander dinsdag in de Troonrede. ‘Daarin zijn scherpe keuzes nodig, zowel om inhoudelijke als financiële redenen. Een van die keuzes is om het aantal buitenlandse studenten te verminderen en het Nederlands weer de norm te maken in het hoger onderwijs.’

Vrijdag maakte het kabinet in het regeerprogramma al bekend de ‘Wet internationalisering in balans’ te willen invoeren. ‘Voor iedere Nederlandse diplomastudent die naar het buitenland gaat, komen zes internationale diplomastudenten naar Nederland’, schrijft het kabinet. ‘De grote instroom van internationale studenten legt een onaanvaardbare druk op de studentenhuisvesting en docenten en zorgt voor overvolle collegezalen. Bovendien staat de Nederlandse taal onder druk.’ Het kabinet wil dan ook ‘grip op de instroom van internationale studenten’ krijgen en tegelijk ‘de verengelsing op universiteiten tegengaan’.

Instellingen krijgen de ruimte om een specifieke numerus fixus in te voeren voor Engelstalige opleidingen. Ze mogen ook differentiëren tussen studenten uit de EER (EU plus IJsland, Liechtenstein en Noorwegen) en niet-EER-studenten. Verder moeten ze meer Nederlandstalige opleidingen aanbieden en uitzoeken welke Engelstalige opleidingen volledig omgezet kunnen worden naar het Nederlands. Ook komen er voorlopig geen nieuwe Engelstalige bacheloropleidingen bij.

Het kabinet denkt met deze maatregelen tegen internationalisering ook fors te kunnen bezuinigen. Bruins verwacht in 2026 al een besparing van 29 miljoen euro, oplopend tot 272 miljoen in 2029. Structureel is de besparing uiteindelijk 293 miljoen.

Studenten die volgens het kabinet te lang doen over hun studie krijgen een boete. Studenten die meer dan een jaar uitlopen met hun studie moeten 3000 euro bovenop hun collegegeld betalen. Bruins verwacht zo in 2026 al 95 miljoen te vangen. Vanaf 2029 moet de maatregel 282 miljoen per jaar opleveren. Hoe de regeling er precies uit gaat zien is nog niet duidelijk, dat wordt volgens Bruins ‘in overleg met instellingen en studenten nader uitgewerkt’.

Uitwonende studenten gaan er ook nog eens op achteruit, berekende financieel adviescentrum Nibud. Deze groep heeft door de ingrepen van het kabinet 113 euro netto per maand minder te besteden: een koopkrachtverlies van 6,6 procent.

Startersbeurzen

Een andere grote bezuiniging is het schrappen van de startersbeurzen. Die werden door de vorige onderwijsminister, Robbert Dijkgraaf, ingevoerd om startende universitair docenten meer onderzoeksruimte te bieden. Deze UD’s kregen drie ton. Het schrappen levert een besparing op van 175 miljoen per jaar. Ook de stimuleringsbeurzen gaan eraan: een bezuiniging van jaarlijks 82 miljoen. Deze beurzen zijn bedoeld voor UD’s, universitair hoofddocenten (UHD’s) en hoogleraren die al in dienst zijn.

Opvallend is dat deze bezuinigingen al in 2025 ingaan, een jaar eerder dan in het hoofdlijnenakkoord staat, aldus de geschrokken universiteitskoepel UNL. ‘Een deel van de 175 miljoen die daarmee jaarlijks gemoeid is, hebben universiteiten nu al toegekend. Het schokeffect voor universiteiten wordt hiermee nog groter’, schrijft de koepel in een reactie.

Bruins gaat nog meer bezuinigen. Ook op het Fonds voor Onderzoek en Wetenschap wordt ongeveer 132 miljoen euro per jaar gekort op het totale jaarbudget van 500 miljoen. Dit fonds is bedoeld voor structurele ondersteuning van ongebonden onderzoek bij universiteiten en hogescholen. Ook subsidieverstrekker NWO krijgt vanaf 2030 minder geld om aan wetenschappers te verdelen: een bezuiniging oplopend tot 40 miljoen per jaar.

Het kabinet schrapt ook de vergoeding voor het openbaar vervoer voor studenten die in het buitenland studeren. Dat levert 4 miljoen euro op in 2026, dat loopt in 2029 op tot 14 miljoen.

Er is niet alleen slecht nieuws. Studenten die onder het sociaal leenstelsel hebben gestudeerd krijgen vanaf 2027 een ‘extra tegemoetkoming’, daar is ongeveer 1,4 miljard voor gereserveerd.

Het Leidse college van bestuur vreesde al een kaalslag en de kabinetsplannen bevestigen dat de schade groot gaat zijn. ‘Om het maar heel hard te stellen: de kwaliteit van ons onderwijs en onderzoek komt in gevaar’, schrijft het college op de universiteitswebsite over de bezuinigingen. De plannen ‘zijn volstrekt onverstandig en onverantwoord. Dit beleid is ontzettend schadelijk voor de slagkracht en kwaliteit van de Nederlandse samenleving.’

Het college vindt de ‘bezuiniging op de starters- en stimuleringsbeurzen pijnlijk: deze waren juist bedoeld om de hoge werkdruk, met name bij jonge onderzoekers, aan te pakken.’

Verder is de langstudeerboete ‘slecht nieuws voor onze studenten, en bovendien is heel veel op dit punt nog onduidelijk. Wat worden de precieze regels, wat zijn de precieze gevolgen? Niemand weet het.’

Internationaal talent

En bovenop dit alles komt nog de nieuwe internationaliseringswet. ‘Als wij gedwongen worden om een deel van onze bacheloropleidingen naar het Nederlands om te zetten, zal internationaal talent straks buiten onze landsgrenzen op zoek gaan naar een baan of studierichting. En deze groep heeft Nederland nu juist hard nodig.’

Het college verwacht ‘niet acuut in te hoeven grijpen op de begroting van 2025. Maar dat is stilte voor de storm’. Duidelijk is dat ‘we ons moeten voorbereiden op verdergaande ingrepen bij teruglopende budgetten. De universiteit gaat de komende tijd aan de slag om deze bijna onmogelijke puzzel te leggen.’

Het college gaat zich ook verzetten tegen de plannen. ‘In samenwerking met universiteitskoepel UNL gaan we de strijd tegen deze bezuinigingsplannen aan. Denk aan een campagne met protestacties, een intensieve lobby en het actief opzoeken van de media.’ 

Studentenorganisaties LSVb en ISO zijn woedend over de bezuinigingen. ‘Dit regeerprogramma maakt korte metten met het hoger onderwijs in Nederland’, zegt LSVb-voorzitter Abdelkader Karbache in een persbericht. ‘De jonge generaties van ons land worden door dit kabinet kapotbezuinigd. Dus er zit nog maar één ding op: keihard actievoeren!’

ISO-voorzitter Mylou Miché stelt in een reactie op het kabinetsbeleid dat ‘studenten het zwaar te verduren krijgen’. Een boete van 3000 euro staat op de planning en de koopkracht van studenten daalt drastisch. Naast het feit dat de bezuinigingen op het onderwijs studenten al zwaar zullen treffen, zorgt de invoering van de langstudeerboete voor een extra harde realiteit: studeren wordt minder toegankelijk.’

Ook het Centraal Planbureau, het Sociaal Cultureel Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving zijn in een artikel in NRC uiterst kritisch op de plannen van het kabinet. Besparen op onderwijs kan op termijn ten koste gaan van de welvaart. Terwijl het aantrekken van internationals juist meer ‘baten dan kosten met zich meebrengt omdat een deel van de studenten in Nederland blijft wonen, werken en belasting betalen’. Er wordt niet alleen op het hoger onderwijs bezuinigd. In totaal wordt er tot en met 2029 tegen de 4 miljard op de begroting van het ministerie gekort.

Rens Bod, hoogleraar computationele geesteswetenschappen aan de UvA, en verbonden aan de protestbeweging WOinActie laat op X weten ‘de meest disruptieve staking in het onderwijs ooit te plannen’. Want als deze besparingen doorgaan zal Nederland over ‘vijf jaar een achterlijk land’ zijn.